بسم الله الرحمن الرحیم
عنوان: “جوان و ازدواج”
مجموعه بيانات آیت الله دکتر سید حسن عاملی در باب ازدواج
معنی کفو از نظر اسلام
حضرت این چنین رفتار نکردند که کفو یعنی همتای اجتماعی یعنی اگر دختر از خانواده پولدار است پسر هم چنین باشد و اگر یکی از دختر و پسر از خانواده سطح پایین اجتماعی بود، بگوییم این دو به هم نمی خورند، اسلام قبول نمی کند که اگر از حیثیت مالی یکی از دو طرف در سطح پایین بود، شما بگویید کفو هم نیستند.
دین بحث مبسوطی در مسأله کفو دارد. دین کفویت را از جهت ایمان کافی می داند، البته این بیان خیلی سربسته است بایستی شرح داده شود چون گاهی می بینی از جهت ایمان هم کفویتی وجود ندارد ولی می خواهند که با هم ازدواج کنند، که با مشکل مواجه می شوند.
سر سفره عقد بود و هر دو نشسته بودند، آقا یک وقت نگاه می کند می بیند موهای خانم بیرون است و نامحرمها آن را می بینند می گوید: خانم موهایت بیرون است آنها را بپوشان، بعد خانم می گوید: من از اینگونه محدودیتها خوشم نمی آید و همانجا مجلس عقد به هم می خورد. بحث بایستی باز شود و کلی گویی نشود اما چون اصل بحث اینجا نیست من از این بحث می گذرم.
ازدواج، پلی بسوی عبودیّت
آقا رسول الله در این سیره در واقع به دنبال این هستند که بفهمانند هدف ازدواج در این قضیه مهم است، هدف ازدواج، درست نمودن تکیه گاهی برای عبادت است، انسان با ازدواج به سوی بندگی رشد کند و تکریم دختر در این قضیه به این نحو است که پسری شایسته از جهت تدین، درایت، فضل و اخلاق با ایشان ازدواج کند تا فردای زندگی زمینه هایی که بستر عبودیّت را فراهم می کنند وجود داشته باشد.
انسان اگر با این اهداف و پشتوانه های آن آشنا نباشد و در نادانی بسر بَـرَد، می شود آن شخصی که سر در آب فرو برده بودو مثل بهائم آب می خورد، شخصی گفت: سرت را اینگونه داخل آب نکن، عقل و هوش از سرت می پرد. گفت: بپرد. گفت: بخور عیب ندارد.
یا مثل آن اشخاصی می شود که در اثر جهل می گویند: من به خدا دعوت نامه ننوشته بودم که مرا خلق کند. روزه اش را در بین مردم می خورد و جماعت را جریحه دار می کند. وقتی هم کسی چیزی به او می گوید، می گوید: من که به خدا دعوت نامه ننوشته بودم، چرا مرا خلق کرده است؟ با چنین انسانی نمی شود بحث کرد، اگر بحث کنی به سخن ظلم کردی.
تأثیر نیّت در نتیجه ازدواج
در انتخاب فرد شایسته در ازدواج، انتخاب فردی که بتواند نسل صالح را پایه گذاری کند، یکی از اهم اهداف است، اینجا بحث شیرینی باز می شود که بحث فوق العاده لطیفی است و آن تأثیر نیّت انسان در مسأله ازدواج است.
جوان باید این مباحث را بشنود، اینها ناموس خلقت اند. اینها قواعدی اند که قراردادی نیستند بلکه در سرشت عالم گذاشته شده اند. نیّت خیر، اجزای عالم را با انسان هماهنگ می کند، از جمله اجزای مقتضیّه جمال، از جمله اجزای مقتضیّه مال.
نیّت در حوادث خارجی تأثیر دارد و مسیر سرنوشت انسان را علاوه بر افعال او، نیّت و تأملات باطنی، حالات روحی و انقباض و انبساط نفسانی تعیین می کند.
ازدواج و تربیت نسل صالح
مورد دیگری که زن به عنوان پشتیبان مرد مطرح شده است مسأله تربیت نسل صالح می باشد. نسل صالح تا حد زیادی در طاعت و عبودیّت فرد مژثر است.
حضرت امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: زمانی که حضرت یوسف از برادرانش پذیرایی می کرد فرمودند: آنهایی که از یک مادر هستند بر سر یک سفره بنشینند همه سر یک سفره نشستند و فقط بنیامین تنها ماند.
یوسف پرسید: چرا تو تنها نشسته ای؟ گفت: من و برادرم یوسف از یک مادر هستیم. یوسف پرسید: پس برادرت کجاست؟ گفت: این برادران من می گویند او را گرگ خورده است.
یوسف پرسید: برادرت را چقدر دوست داشتی؟ گفت: من او را به اندازه ای دوست داشتم که اسم یازده پسرم را از اسم یوسف مشتق کرده ام. یوسف گفت: پس ازدواج کرده ای؟ گفت: بله، من پدری دارم که به من گفته که ازدواج کنم و نسل صالح ایجاد کنم تا با ذکر آنها زمین سنگین تر شود.
منظور از سنگینی به واسطه ذکر کردن، چیست؟ یعنی این فرزندان به خاطر ذکری که می کنند در برکت زمین نصیب و بهره دارند. اما آیا چنین تربیتی کار هر کس می باشد؟
انس و آرامش و رفع خستگی از برکات ازدواج
عللی وجود دارد که باعث می شود همسر به عنوان پشتیبان مرد در زندگی مطرح شود:
یکی، مسأله انس و آرامش و رفع خستگی است خداوند دو آیه را کنار هم گذاشته آورده است؛ در یکی از آنها می فرماید:
« وَ مِنْ ءَایاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنتُم بَشَرٌ تَنتَشِرُونََ» (روم: 20 )
شما را خلق کرده ام و بعد از خلق جهت معاش در زمین پراکنده می شوید، مرد تا شب دنبال روزی بوده است و خسته و کوفته از درگیریهای اجتماعی وارد خانه می شود، سپس خداوند در دنبال آیه می فرماید:
«وَ مِنْ ءَایاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكمُ مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُواْ إِلَیهَا» (روم: 21 ) و از آیات ما این است که برای شما شریک زندگی خلق کردیم برای آرامش شما.
برای همین است که خداوند برای ایفای این نقش زن در خانواده، او را به انس و حیا و عاطفه تجهیز کرده است، طوری که زن به عنوان هسته مرکزی و مدار خانواده ایفای نقش می کند.
یک مطلبی است و آن اینکه مرد در خانواده مدیر است و زن مدار. مرد از نظر تأمین معاش مدیر است « الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلىَ النِّسَاءِِ» (نساء: 34) اما زن به عنوان مدار خانواده است مدار یعنی چیزی که خانواده باید حول آن گردش کند.
مرحوم علامه طباطبایی این دو آیه را کنار هم گذاشته و آنها را مکمل هم می خوانند.
اینجاست که زن به عنوان مظهر صفا و عطوفت مطرح می شود. مرحوم آقای دولابی در صحبت هایشان می گفتند: زن مسکن مرد است یعنی سکونت و آرامش مرد.
خداوند در قرآن به دو چیز سکن گفته است: یکی شب و دیگری همسر. اگر قرار باشد وقتی مرد وارد منزل می شود به خاطر هر چیز کوچک و پیش پا افتاده ای اختلافی بین زن و مرد ایجاد شود و خانواده، مرد را به خاطر خودشان بخواهند و مرد نتواند از عهده مطالبات تفاخری و کالاهای رقابتی بیاید در آن حالت اهداف ازدواج تأمین نشده است.
هدف از ازدواج چیست؟
این بحث، بحث مبنایی است. اول باید روشن کنیم که هدف ما از ازدواج چیست؟ باید دقت کنید که موضوع اصلی در ازدواج یک چیز است و هر هدفی غیر از این گفته شود برای زمینه سازی و درست کردن همین هدف است.
وقتی فردای ازدواج علی و زهرا (علیهما السلام) حضرت پیامبر تشریف می آورند خانه و می پرسند: یا علی، زهرا را چگونه یافتی؟ حضرت می فرمایند: “یا رسول الله، زهرا را بهترین تکیه گاه برای طاعت یافتم”.
آنچه که در ازدواج لازم است، این است که طاعت رشد کند. موانع عبودیت برطرف شود و شخص بعد از ازدواج خودش را به خدا نزدیکتر احساس کند، روح بندگی و عبودیت بعد از ازدواج زیادتر شود.
انسان بعد از ازدواج بتواند سکویی درست کند برای رسیدن به مراحل عالیه موفقیت. از ازدواج عنصر خدمت و تعهد در جامعه درست شود، ازدواج باعث شود شخص عنصر بزرگ خدمتگزار در جامعه شود، اگر این هدف به دست آمد، امیرالمؤمنین می فرمایند: این ازدواج، ازدواج است،
اما اگر قرار است هدف از ازدواج اینها نباشد، می شود سخن آن استاد دانشگاه، که سن بالایی دارد و وقتی از او می پرسند: استاد چرا ازدواج نمی کنید؟ می گوید: “من می توانم به خانه شیر بیاورم چرا گاو بخرم بیاورم”.
اگر اهداف صحیح و عالیه مشخص شود معلوم می شود بعضیها در ازدواج دنبال چه چیزی هستند. گاهی با رفتن به سراغ یک خانواده، نسل از همین حالا کور است، نسل می شود یک نسل تباه.
کیفیت نیت ازدواج
از روایات معلوم می شود اگر در ازدواج نیت، تفاخر به دیگران باشد خداوند آن را بر عکس می کند و آن فرد می شکند و زمینه تفاخر برای او فراهم نخواهد شد.
اگر به خاطر ثروت با دختری ازدواج کردی خداوند متعال می فرماید: او را به ثروت و مالش واگذار می کنم معنی اینکه خداوند می فرماید او را به ثروت و مالش واگذار می کنم.
معنی اینکه خداوند می فرماید او را به ثروت و مالش واگذار می کنم این است که سایر اسباب را از او سلب خواهم نمود و سایر اسباب با او همراهی نخواهد کرد.
در روایت است که اگر کسی فقط به خاطر جمال با کسی ازدواج کرد، خداوند متعال می فرماید: مشکلی را پیش رویشان می گذارم که هیچ وقت فکر آن را نمی کردند، ولی اگر به خاطر دینداری و درستی و صفا و اخلاق فرد با او ازدواج کرده است، او را از سایر اسباب محروم نخواهم کرد.
در روایت است که اگر به خاطر ثروت با کسی ازدواج کرد آن مال را سبب طغیان می کنم و اگر به خاطر جمال با کسی ازدواج کرد، جمال را سبب تباهی خواهم کرد.
سیره حضرت پیامبر در قضیه ازدواج
حضرت پیامبر، بزرگِ هر قوم را احترام می گذاشتند برای رئیس قبیله، فرمانده لشکر و … احترام خاصی قائل بودند اما بحث ازدواج که پیش می آید، دیگر اصل “أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” (بحار الأنوار، ج 46 : 15) را، ساری نمی دانند. اینکه برای این دختر خانم که از فلان خانواده ثروتمند است باید حساب خاصی برای او باز کرد، در سیره پیامبر، چنین چیزی وجود ندارد.
اینجاست که در جامعه عرب جاهلی، بنای یکی از حساس ترین اصل ها را گذاشتند و آن موضوع ازدواج است، این موضوع یک سوژه ای است که قدرت تخریب و قدرت اصلاح فوق العاده ای دارد.
اگر قرار باشد در جامعه این سوژه ذره ای با مشکل مواجه باشد، سهولت آن بهم بخورد، مشکلات زیادی به وجود می آید. حضرت در این زمینه خیلی حساسیت نشان می دادند.
شما ببینید حضرت، بهترین دختر را از بالاترین طبقه، از قریش، از بنی هاشم به ازدواج چه کسی در می آورند؟ به مقداد، به غلام خودشان، به جویبر که لبهای فلان و رنگ فلان داشت و هیچ حسب و نسب آن چنانی نداشت. از لحاظ دارایی هم که هیچ نداشتند اما مسلمانها نتوانستند به این قضیه عمل کنند. چون این مسأله گره خورده است با مسائل عاطفی که مانع بزرگی سر راه است.
سکونت و آرامش خارج از چهارچوب ازدواج متصور نیست
مطلبی در اینجا وجود دارد و آن اینکه این نقش سکونت و آرامش که برای زن مطرح شد فقط در مقوله ازدواج وجود دارد و خارج از چهارچوب ازدواج این نقش متصور نیست.
یک طلبه اتریشی در قم می گفت: برادرم فقط چند بار به ایران آمده است ولی الآن تصمیم جدی برای ازدواج با یک دختر ایرانی را دارد. وقتی پرسیدیم: چرا؟ گفت: عاطفه، وفاداری، محبت و حیای زن ایرانی غیر قابل مقایسه با زنان اروپایی است.
یکی دیگر از مواردی که زن را به عنوان پشتیبان در زندگی مطرح می کند موضوع عفت است. ازدواج سند عفت است پس امری مقدس است.
حضرت فرمودند: اگر می خواهید دعایتان مستجاب شود به مجلس عقد بروید، در مجلس عقد هیچ حجابی بین تو و خداوند وجود ندارد. به خاطر همین است که این همه اعمال و دعا برای شب زفاف مطرح شده است.
اگر حضرت می فرمایند که دنیا و ما فیها را اگر به من بدهند و بگویند یک شب مجرد بمان، من نمی مانم،
مبادا تصور کنید که به خاطر غرایز حیوانی است، نه، بلکه خداوند متعال با حکمت خود، غرایز را برای این قرار داده است تا مرد بتواند در اثر سکونت و آرامش و عفتی که مطرح شد به عالی ترین مراتب موفقیت و عبودیت دست پیدا کند و در سایه همین مسائل است که مرد برای زن به عنوان لباس مطرح می شود زن برای مرد به عنوان لباس مطرح می شود،
به خاطر همین است که خداوند در یک جا شب را به عنوان لباس و مایه آرامش معرفی می کند و در جای دیگر زن و مرد را به عنوان لباس برای همدیگر مطرح می کند.
اسرار سیره رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) در قضیه ازدواج
سیره حضرت بدین گونه بوده است که دختری را که از طبقه متمول جامعه بود و در ناز و نعمت بزرگ شده بود به عقد پسری در می آوردند که نه حسب و نسب داشت و نه پول و ثروت، اما متدین و دارای فضایل عالی بود.
سؤال این است که آیا رسول الله خلاف قاعده “أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” (بحار الأنوار، ج 46 : 15) عمل کردند یا نه؟ آیا حضرت مسأله ازدواج را از قاعده بالا مستثنی کردند یا اینکه نه ما سیره حضرت را آنگونه که باید نفهمیده ایم؟ یعنی اینکه حضرت در ازدواج نیز قاعده بالا را رعایت نموده اند، منتها تجلی اکرام و ظهور آن به نحو دیگری است.
فهمیدن سیره حضرت در این باب برای ما خیلی مهم است چون حضرت صادق (علیه السلام) می فرمایند: از این سیره حضرت 1000 نکته فهمیده می شود. جناب بحرالعلوم می فرماید: من 300 مورد آن را استخراج نموده ام.
چیزی که فهمیده می شود این است که همچنان که حضرت می توانند یک عالم سخن را در قالب یک جمله بیان فرمایند، می توانند هزار نکته را در قالب یک عمل برسانند و لذا ما باید در کارهای حضرت مُداقَـه (دقت) کنیم و اصول و قواعد و مهارتهای اجتماعی را از افعال حضرت بیرون بکشیم.
ما نمی توانیم بگوییم در این سیره حضرت، دختر اکرام نشده است بلکه برعکس، اگر حضرت چنین کاری نمی کرد، دختر اکرام نمی شد، چون عالی ترین مصلحت تقویت می شد.
حضرت با این سیره می فهمانند که جوانی که متدین است، جوانی که طهارت اعتقادی و اخلاقی دارد و در ضمن قادر است یک زندگی متعارف را بچرخاند، اگر به خواستگاری دختر شما آمد و شما جواب رد دادید، در واقع دخترتان را اکرام نکردید.
مسأله ازدواج، مستثنی از اصل “أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” است
در اصول و قواعد رفتارهای اجتماعی “أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” (بحار الأنوار، ج 46 : 15) یک اصل اسلامی و از یادگارهای سنت نبوی است. کریم قوم. چه رئیس قبیله باشد، چه بزرگ روستایی باشد و چه پیش کسوت جایی باشد، احترامش واجب است ولو کافر و یا مشرک باشد.
حضرت در مورد کریم قوم این چنین با احترام رفتار می کردند، هیچ وقت عزت و احترام چنین اشخاصی را نشکسته و دیدگاه مردم را نسبت به احترام به آنها از بین نمی بردند.
اما این اصل که در رفتارهای اجتماعی، یک اصل بزرگی است، در یک جا به هم می خورد و آن مسأله ازدواج است. در سیره آقا رسول الله (صلی الله علیه و اله وسلم) دیده می شود که حضرت، دختری از خانواده مجلل را به ازدواج جوانی در می آورد که نه حسب و نسب دارد و نه مال و ثروت اما متدین است و ایمان و اخلاق و مفضیلت دارد،
این رفتار چه سرّی دارد که حضرت آن را در پیش گرفته اند، اول از همه، از خانواده خویش شروع می کنند، سپس یک یک صحابه، تا جایی که مورد اعتراض هم واقع می شوند چرا آقا رسول الله سیره به این سنگینی وسختی را شروع کردند؟
سختی آن به این دلیل است که این مسأله گره خورده است با علقه های عاطفی، چون دختر هر خانواده بند دل پدر و مادر است و هر پدر و مادری دوست دارند که دخترشان در موقغیت اجتماعی مطلوب باشد و هیچ مشکلی نداشته باشد. چه سری داشت که حضرت این سیره را شروع و این اصل را پایه گذاری کردند؟
این مسأله را از جهات مختلف و از دیدگاه آیات و روایات باید بررسی کرد. اگر نظر لیبرالیسم درست است که می گوید: به پدیده های اجتماعی نباید دست زد چون شکل خاصی دارد پس چرا حضرت به این پدیده اجتماعی دست زدند.
بعضی سوژه های اجتماعی وجود دارند که سوژه های به شدت مخاطره آمیزند. ازدواج یک مسأله ای است که هم قدرت تخریب آن زیاد است و هم قدرت اصلاح آن زیاد است.
ازدواج، سکوی پرتاب انسان به سوی موفقیت
ازدواج این است که زندگی سکوی پرش انسان برای موفقیت های اجتماعی شود. اگر قرار باشد اسباب عبودیت در خانه از بین برود، تقاضای حرام در خانه مطرح شود، کارهای حرام انجام شود، انسانهای ناباب به عنوان فامیل به خانه وارد شوند و زن پشتیبان مرد نباشد حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: در این حالت هدف ازدواج مححق نشده است.
وقتی برای ازدواج به در خانه دختری می روی این مطلب را بدان که باید با فامیل او سر یک سفره بنشینی و با آنها رفت و آمد بکنی، و این رفت و آمد بر کودک تو نیز تأثیر دارد.
پس باید در انتخاب همسر دقت بکنی. حضرت می فرمایند: “فَإِنَّ الْخَالَ أَحَدُ الضَّجِيعَيْن” (کافی، ج 5 :332 ) کودک شبیه دو نفر می شود یکی پدرش و دیگری دایی اش و بیشترین تاثیر گذاری تربیتی روی کودک از فامیل مادرش می باشد.
لحاظ تبعی جمال زن
وقتی که لحاظ، استقلالی باشد همه این مشکلات پیش می آید ولی اگر لحاظ تبعی باشد اشکالی ندارد و خود معصوم هم گفته است که همسر باید دارای جمال باشد. مواقعی پیش می آید که خانمی باجمال عالی اما بی دین وجود دارد و خانم دیگری باجمال عالی ولی باایمان وجود دارد، در این موارد باید به سراغ ایمان فرد بروی.
خداوند درقرآن می فرماید: « وَ لَأَمَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَیرٌْ مِّن مُّشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لَا تُنكِحُواْ الْمُشْرِكِینَ حَتىَ یؤْمِنُواْ وَ لَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَیرٌْ مِّن مُّشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ» (بقره: 221)
ای مؤمنین زن مؤمن برای شما بهتر از زن مشرک است ولو اینکه زیبایی آن زن شما را بسیار متعجب بکند. خداوند متعال صراحتاً می فرماید: زن ایمان داشته باشد ولو اینکه زیبایی او به زیبایی آن زن بی ایمان نرسد باید به سراغ این زن بروی. پس اگر جمال را بصورت تبعی لحاظ کنیم بهتر است و ایرادی ندارد.
اگر صد سال دوری می شتابی
نه خود را و نه کس را باز یابی
آن جوان جزو اَعبَـد روزگار شد
یکی از علما در تهران نقل می کردند در یک عروسی داماد دیده بود که عروس گریه می کند. داماد پرسیده بود: چرا گریه می کنی؟ دختر گفته بود: من قصد ازدواج با شخص دیگری را داشتم و محبت او را در دل داشتم ولی پدرم مرا به تو داد. داماد پرسید: آن شخص کیست؟ و دختر همه چیز را گفته بود. این داماد آمده بود و زمینه ازدواج آن دو را فراهم کرده بود.
آن عالمی که این قصه را نقل می کردند، گفتند: این جوان جزو اَعبَـد روزگار شدند و خداوند متعال عنایت خاصی نسبت به این جوان داشتند چون نیت این جوان نیت خیری بوده است.
اگر این روحیه که انسان نخواهد غم و غصه دیگران را ببیند، در تمام افراد جامعه رواج یابد آیا مشکلی در جامعه پیدا می شود؟ آیا ی شود در جامعه رباخوار دید؟ آیا انسانی پیدا می شود که خانواده ای را بدبخت کند؟
بحث نیت در ازدواج بحث مفصلی است. جوان باید بداند اگر نیت، نیت معقولی باشد، ثروت و موقعیت و عاقبت به خیری هم به دنبال آن خواهد آمد. مهم نیت خیر است. گاهی می بینی که انسان با یک نیت توانسته است عالمی از ثواب، رحمت، عنایت و خیرات را پیدا کند.
فرش ابریشمی یا ادب؟!
وقتی خانمی می خواهد شریک زندگی پیدا کند پیامبر به او می فرماید بهتر است در خانه تو فرشهای ابریشمی نباشد اما شوهرت فردی دانا و تیزفهم و مؤدب و تربیت یافته باشد.
نه به مادر ظلم کن، نه همسرت را بشکن
روایت می گوید: خانم بی وفاست. شما بگویید خانم بی وفاست یا آقا؟ اگر یک آقایی قطع نخاع شود آیا خانم از او پرستاری می کند یا نه؟ اما مرد چطور؟
این روایت معنا دارد. معنای روایت این است که مادرت را با همسرت مقایسه نکن. چون اصلاً قابل مقایسه نیستند، هزار وفای مادر در همسر پیدا نمی شود. این روایت در مقام مقایسه است، خیلی ها هستند به خاطر همسر، مادرشان را رها نموده اند.
شما ببین اگر اوضاع مالی تو نامناسب گردد آیا باز هم همسرت با تو می ماند؟ اما مادر چطور؟ مادر از قوت خودش به خاطر پسر می گذرد. مگر می شود محبت مادر را وصف نمود. شنیده ای که شخص مادرش را در چاه انداخت، بعد آمد که ببیند زنده است یا مرده؟ مادرش از پایین گفت: مادر به فدایت کنار برو در چاه نیفتی، مخصوصاً در این روزگار که با مطالبات جدید نسل امروز گاهی ارتباط بین والدین و فرزندان تیره می شود.
پس در عین اینکه شما نمی توانی به خاطر حرمت مادر به همسرت ظلم کنی، نمی توانی به خاطر همسرت، حرمت مادر را بشکنی.
با کدام نیت با آن دختر ازدواج کرد؟
اصل بحث این است که ای جوان عزیز در ازدواج برای نیت خیر حساب باز کن. جامعه پر است از معیارهای غلط که به دنبال آن فاجعه ها می آید. اگر معیارهای غلط در جامعه بر ازدواج حاکم شود، جامعه را به آتش می کشد. یکی از بحث های مهم که در روایات هم بیان شده است مسءله نیت در ازدواج است. با کدام نیت با یک دختر ازدواج کردی؟ با معیار ثروت؟ با معیار جمال؟
گاهی نیت، نیت خیری است و در ابتدای زندگی هم، زندگی ساده و سطح پایین دارند اما بخاطر نیت خیر به جایی می رسد که می شود مثل جناب مسجد شاهی در اصفهان که شاه قاجار به ثروت او نیازمند و محتاج بود.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند: “تَزَوَّجْتُ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا السَّلَامُ وَ مَا كَانَ لِي فِرَاشٌ وَ صَدَقَتِي الْيَوْمَ لَوْ قُسِمَتْ عَلَى بَنِي هَاشِمٍ لَوَسِعَتْهُمْ” (وقتی من با زهرا ازدواج کردم چیزی برای زیر انداز کردن نداشتیم، اما صدقه هایی که من امروز پخش می کنم اگر میان بنی هاشم پخش شود به همه آنها می رسد؛ (بحار الانوار، ج 41 : 43) زنان پیامبر در اول ازدواج حضرت علی و حضرت زهرا (سلام الله علیهما) پیامبر را ملامت می کردند که چرا چنین کردید، علی (علیه السلام) که چیزی در زندگی ندارد.
حضرت علی (علیه السلام) در روایت دیگری می فرمایند: در شب زفاف که فاطمه را به خانه من آوردند، چیزی به عنوان زیر انداز داشتیم، به غیر از یک پوست گوسفند. در اول ازدواج وضع زندگی علی و فاطمه زهرا (سلام الله علیهما) چنین بود ولی بعدها علی می فرمایند که زکات روزانه من برای تمام بنی هاشم کافی بود.
بقیه کارها را خدا خودش اصلاح می کند!
حضرت فرمودند: در ازدواج دین و ایمان طرف مقابل را در نظر بگیرید. نکته ای در اینجا وجود دارد و آن این است که امام صادق(علیه السلام) فرمودند: اگر از ابتدا نیت درست باشد خداوند اسبابی که اقتضای جمال است آنها را درست می کند.
معنای این گفته این نیست که مثلاً با یک نفر کریه المنظر ازدواج کنی و شب بخوابی و صبح به حورالعین تبدیل شده باشد بلکه این است که اول کار که نیت می کنی و مقدمات کار را شروع می کنی نیت خود را اصلاح بکن و بگو می خواهم با فردی که دین و ادب و اخلاق و معرفت در او وجود دارد ازدواج بکنم بقیه کارها را خدا خودش اصلاح می کند.
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: ” إذا تزوج الرجلُ المرأةَ لجمالها أو مالها وُكلَ إلى ذلك وإذا تزوَّجَها لدينها رزقهُ الله الجمالَ والمالَ (اگر مردی با زنی ازدواج کند به خاطر جمال و مال و ثروت او، خداوند او را به جمال و مال او وا می گذارد، اما اگر بخاطر دین فرد با او ازدواج کند جمال و مال را هم به او می دهد؛ (کافی، ج 5 : 333)
مشکلات کسانی که فقط بخاطر زیبایی زن با او ازدواج می کنند…
مسأله ای که در اینجا مطرح است این است که نباید لحاظ استقلالی به جمال داده شود نه لحاظ تبعی.
مشکل اول آن فردی که جمال را استقلالی لحاظ نموده است این است که چون نمی داند که مرد یا زن برای هم شریک زندگی هستند نه شریک ارضای امیال، آن چیزهایی که انتظار ندارد و به صلاحش نیست اتفاق خواهد افتاد، که این امر، امری طبیعی است.
مشکل دوم این است که نمی داند بعد از ازدواج جمال متعلق به او نیست و به دیگران تعلق دارد و این یک قاعده کلی است. بنابراین اگر تنها علقه در بین زن و شوهر جمال باشد، نتیجه اش این است که مرد بعد از مدتی دنبال بهانه می گردد و کم کم برخوردهای ظالمانه شروع می شود و بعد زندگی مشترک از بین می رود. همه اینها ثابت شده است و مخصوصاً که مدتی از زندگی سپری شد طبیعتاً این موارد پیش می آید، به همین دلیل است که معصومین این موارد را سفارش کرده اند.
سومین مشکل این است که این ذهنیت در روابط خانوادگی تأثیر دارد و به جای تفکر و تعقل در خانواده، جاذبه های مادی جایگزین می شود.
جمال زیبا و مهریه کم
در روایت آمده است که حضرت می فرمایند: “إِذَا أَرَادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يَتَزَوَّجَ فَلْيَسْأَلْ عَنْ شَعْرِهَا كَمَا يَسْأَلُ عَنْ وَجْهِهَا فَإِنَّ الشَّعْرَ أَحَدُ الْجَمَالَيْن” (زمانی که یکی از شما قصد ازدواج داشت حتی از موی سر نیز سؤال بکنید چون جمال زن فقط به صورت او نیست بلکه موی سر نیز یکی از دو جمال است؛ من لا يحضره الفقيه؛ ج 3 : 388) حتی اگر عقد هم خوانده نشده است ولی چون قصد ازدواج دارد و تمام مقدمات را تمام کرده است دین اجازه می دهد که حتی به موی سر زن هم نگاه کنی.
حضرت پیامبر می فرمایند: “أَفْضَلُ نِسَاءِ أُمَّتِي أَصْبَحُهُنَّ وَجْهاً وَ أَقَلُّهُنَّ مَهْرا” (بهترین زنان امت من آن زنانی اند که جمال زیبا و مهر یه کم دارند؛ (بحار الانوار، ج 100 : 237) در روایت آمده است که ” اطْلُبُوا الْخَيْرَ عِنْدَ حِسَانِ الْوُجُوهِ فَإِنَّ فِعَالَهُمْ أَحْرَى أَنْ تَكُونَ حَسَنا” (اگر دنبال خیر هستی پیش کسانی برو که جمال زیبایی دارند، آن کسی که جمال زیبایی دارد افعالش هم زیبا می شود؛ (وسایل الشیعه، ج20 : 59)
به سراغ قیافه های نمکین و چشمان سیاه بروید
حضرت فرمودند: اگر می خواهی برای کودک دایه بگیری، برو و دایه ای با جمال پیدا بکن، دلیل اینکه می گوید دایه باید با جمال باشد این است که شیر بر کودک تأثیر دارد این بچه ولو به دنیا آمده است ولی آن شیر تأثیر دارد. حضرت پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: “علیکم بالوجوه الملاح والحدق السود، فان الله یستحیی ان یعذب الوجه الملیح بالنار” (الامالی للطوسی : 312) یعنی به سراغ قیافه های نمکین و چشمان سیاه بروید- حدق یعنی حدقه ها و سود جمع اسود به معنی سیاه است- بعد حضرت می فرمایند: خداوند شرم می کند که صورت زیبا را در آتش بسوزاند. یعنی خداوند هم از زیبایی خوشش می آید.
در روایت آمده است که گاهی شخصی با صدای خوش دعا می کند و خداوند متعال به ملائکه می گوید حاجت او را ندهید تا او با صدای خوبش باز هم دعا بخواند، ولی گاهی فردی با صدای کریه و زشت دعا می کند، خداوند می فرماید: زود حاجت او را بدهید تا صدایش قطع شود. معلوم می شود خداوند متعال خودش مشتری زیبایی ها است.
اگر دو امام جماعت با هم بر سر نماز گزاردن به خاطر ثواب اختلاف پیدا کنند باید ببینی کدام آنها تقوایش بیشتر است اگر برابر بود کدام یک عدالت بیشتری دارد، اگر مساوی بود، ببین علم کدام بیشتر است و همین طور باید مقایسه کرد در نهایت حضرت می فرمایند: اگر در همه چیز مساوی بودند، نگاه کن که کدام یک از آنها زیباتر است به او اقتدا بکنید.
زن زیبا بلغم را کم می کند
البته من در ابتدا عرض کردم که در این مطالب لحاظ تبعی است نه لحاظ استقلالی. در روایت آمده است که حضرت فرمودند: “المرأة الجميلة تقطع البلغم والمرأة السوء اء تهيج المرة السوداء” (کافی ، ج 5: 335) ؛ وقتی می خواهی ازدواج کنی زن زیبا انتخاب بکن تا بلغم را قطع بکند. بلغم به خلط گلو گفته می شود که اگر زیاد باشد هوش انسان کم می شود.
از یکی از علماء این موضوع را پرسیدم گفتند: که زیبایی زن باعث محبت می شود و محبت هم انسان را سوداوی می کند و در انسان سوداوی بلغم وجود ندارد ببینید. چقدر دین به مسائل ظریف اشاره کرده است؟!
وقتی مرد نگاهش می کند موجب سرور و شادی اش شود
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: از پدرانم شنیدم که فرمودند: “مَا اسْتَفَادَ امْرُؤٌ مُسْلِمٌ فَائِدَةً بَعْدَ الْإِسْلَامِ أَفْضَلَ مِنْ زَوْجَةٍ مُسْلِمَةٍ تَسُرُّهُ إِذَا نَظَرَ إِلَيْهَا وَ تُطِيعُهُ إِذَا أَمَرَهَا وَ تَحْفَظُهُ إِذَا غَابَ عَنْهَا فِي نَفْسِهَا وَ مَالِه” (برای یک مرد بعد از نعمت اسلام، هیچ چیز به غیر از خانمی که مسلمان باشد افضل نیست، خانمی که وقتی به او نگاه کند خوشحال شود، به حرف مرد گوش دهد و زمانی که مرد غایب است، مرد را هم در وجود خودش و هم در ثروتش حفظ بکند؛ کافی، ج 5 : 327) یعنی خیانت ناموسی و مالی نکند.
به این روایات نگاه بکن:
اولاً زن متدین را اسلام معرفی می کند یعنی نشان می دهد که خانم در منزل اثر عمیق تربیتی بر روی فرزندان دارد.
ثانیاً اینکه به او اوصافی تأکید می کند که این اوصاف نوعاً پشتوانه دینی دارند. اگر فرد با ایمان باشد و خدا و پیامبر را بشناسد و از معاد بترسد خیانت ناموسی نمی کند، از شوهر اطاعت می کند و وقتی مرد به او نگاه می کند موجب سرور و شادی مرد می شود.
پشتوانه های معنوی، پایه گذار نسلی صالح
نکته مهم سیره حضرت همین است که، این سیره استثنا از قاعده ” أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” (بحار الأنوار، ج 46 : 15 ) نیست بلکه عین اکرام و عین تکریم است، چطور؟ حضرت می خواهند بفهمانند که فردی که پشتوانه های عالی معنوی را داراست، بالاترین شایستگی را برای ازدواج دارد، چون همین پشتوانه های معنوی اند که پایه گذار نسلی صالح در عالم می شوند. حضرت می خواستند با به کنار گذاشتن معیارهای مادی و مرز بندی های عَفـِن اجتماعی، ازدواج را برای امت آسان کنند و نهاد خانواده را از این معیارها به دور نگهدارند.
بعد از اسلام، زن صالحه عامل موفقیت مرد است!
حضرت می فرمایند: بعد از اسلام هیچ چیزی همچون یک زن صالحه و یک شریک زندگی صالحه، در موفقیت مرد مؤثر نیست یعنی شریک زندگی سالم تالی تلو اسلام است. شما قضاوت بکنید، کدام مکتب با این نگاه ارزشی به مسأله ازدواج نگاه کرده است؟
به همین خاطر است که حضرت این قدر در این مسأله حساس شده اند، چون آن چیزی که مهم است کفویت ایمانی و اسلامی است که در این قضیه کاملاً خودش را نشان می دهد. دلیل این مسأله چیست؟ و به بیان روشن تر هدف از ازدواج چیست؟
زن، مایه آرامش
هدف از ازدواج به تعبیر حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) درست نمودن تکیه گاهی برای اطاعت و عبودیت است، یعنی با ازدواج، روحیّه تعبّد، روحیه بندگی، روحیه تسلیم در برابر حضرت حق در انسان به وجود آید، که این روحیه با سه مطلب در محیط خانواده خلق می شود:
- خدا زن را مایه آرامش خلق کرده است. خداوند می فرماید: من زن را طوری مجهز نموده ام که از جهت ترکیب روحی و شخصیتی، مایه انس و آرامش است. این سکونت است که می تواند بستر عبودیت و بندگی را فراهم سازد.
- مسأله عفت، نهاد خانواده کانون عفت است آن هم به نحو قانونمند و نه غیر قانونمند. اینگونه نیست که فقط تمایلات حیوانی باعث می شود که دو فرد در کنار یکدیگر زندگی کنند. نمی شود بزرگترین بنای ابدیّت را با لذّات مقطعی پایه گذاری کرد.
- پایه گذاری نسل سالم؛
این سه مسأله اند که انسان را در عبودیت چابک می کنند، اگر در یکی از این سه مسأله مشکل به وجود بیاید، درد بی درمان در خانه پیدا خواهد شد و محیط خانه به محیط جنگ و دعوا تبدیل خواهد شد.
12 سال است که با همسرم قهر هستم
شخصی نزد مرحوم آیت الله مروج (رحمة الله علیه) آمد و عرض کرد: آقا من 12 سال است که با همسرم قهر هستم. آقا فرمودند: پس خواسته هایتان را چگونه از هم می خواهید؟ گفت: مثلاً من روی کاغذ می نویسم و او نیز آن را حاضر می کند. بعد آقا به من فرمودند: فلانی من زمانی با هم حجره خود قهر کردم، 2 ساعت نشده بود که پیش او رفتم و گفتم که فلانی عصبانیت من خوابیده است، آیا تو هنوز با من قهری؟ بعد باهم آشتی کردیم.
در روایت است که اگر سه روز قهر بمانید اعمالتان قبول نمی شود. اسلام اینگونه است، اسلام نمی خواهد جامعه تبدیل به آحاد متفرق شود، بلکه روابط افراد را طوری تنظیم کرده است که جامعه تبدیل به آحاد مجموعی و یکپارچه گردد.
داماد شراب خوار، پایه گذاری نسل تباه
آقا رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و اله و سلم) می فرمایند:
” أَيُّمَا امْرَأَةٍ أَطَاعَتْ زَوْجَهَا وَ هُوَ شَارِبُ الْخَمْرِ” هر زنی که شوهرش را در حالی که مست است آمد اطاعت کند “كَانَ لَهَا مِنَ الْخَطَايَا بِعَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ” در نامه عمل او به تعداد ستارگان آسمان گناه نوشته می شود. چون از این مرد شرابخوار اطاعت کرد، “وَ كُلُّ مَوْلُودٍ يَلِدُ مِنْهُ فَهُوَ نَجِسٌ ” و هر کودکی که از این قضیه به دنیا بیاید نجس است – نمی گوید متنجس است، می فرماید نجس است – “وَ لَا يَقْبَلُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْهَا صَرْفاً وَ لَا عَدْلًا” خداوند نه واجبات او را قبول می کند و نه مستحبات او را.
من از آقایی پرسیدم چرا لَا يَقْبَلُ مگر خداوند ارحم الرحمین نیست، فرمودند: چون در این قضیه بچه به دنیا می آید، بچه که به دنیا آمد نسل تباه شده پایه گذاری می شود.
خداوند اعمال او را قبول نمی کند “حَتَّى يَمُوتَ زَوْجُهَا أَوْ تَخْلَعَ عَنْهُ نَفْسَهَا” (إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1 : 175) مگر اینکه شوهرش بمیرد یا این زن طلاق بگیرد، تا بعد از مرگ آن شوهر، خود زن تربیت دینی کودکان را به عهده بگیرد.
اگر دخترت را به شراب خوار دادی…..
حضرت می فرماید: اگر دخترت را به شراب خوار دادی گویا با دست خودت دخترت را به زنا دادی. چرا اینگونه می فرماید، برای اینکه اهداف ازدواج تأمین گردد. مگر کسی دخترش را به زنا می دهد؟ نه هیچ کس چنین کاری نمی کند. در ادبیات ما نیز تعابیر زیبایی در این مورد وجود دارد:
هیچ عاقل افکند دُرّ ثمین
در میان مستراح پر سمین
حضرت می فرماید: “اخْتَارُوا لِنُطَفِكُم” (کافی، ج 5 : 332 ) اولادتان را هر جایی نکارید در شوره زار نکارید، آنجا نتیجه نخواهد داد.
دختران پاک از آن پسران پاک است
خداوند می فرماید: دختران پاک از آن پسران پاک است و … می خواهم عرض کنم که پشتوانه های معنوی اند که می توانند اهداف ازدواج را تأمین کنند. ببینید قرآن چه زیبا می فرماید: « الخَْبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَ الطَّیبَاتُ لِلطَّیبِینَ وَ الطَّیبُونَ لِلطَّیبَاتِ » (نور: 26) خداوند می فرماید: دختران پاک از آن پسران پاک است و دختران ناپاک از آن پسران ناپاک است.
آیا می شود که یک زندگی در خیابان پایه گذاری شود؟ آیا می شود زندگی با رنگ پایه گذاری شود؟خیلی معذرت می خواهم، این خانم شریک زندگی است یا شریک بستر؟ اول این قضیه باید مشخص شود، به خاطر همین می فرماید: در انتخاب همسر، مستقلاً به جوان مأموریت ندهید، باید با بزرگتر مشورت کند.
آمد به من گفت: آقا، دختری را پسندیده ام به خواستگاری او رفته ایم، اما مادرم می گوید: دختر را نپسندیدم، گفتم: چرا نپسندیدی؟ مادرم گفت: برای اینکه در سینی که چایی برای ما آورده بود دو رنگ نعلبکی گذاشته بود. گفتم: پسرجان! این حرف مادرتان بهانه است. می خواهد بگوید: اجازه بده من برایت دختر پیدا کنم اگر پسندیدی که هیچ والّا دنبال دختر دیگری می روم می خواهد به نحوی به تو بگوید: این را انتخاب نکن.
خداوند می فرماید: طیب مال طیب است، طیب چیست؟ یعنی طهارت اعتقادی، طهارت اخلاقی، طهارت فکری، اگر اینها نباشد کودک نجس می شود. دختر خانمی به من نامه نوشته بود که وقتی به مهمانی می رویم مادرم به زور روسری را از سرم بر می دارد و می گوید که اگر این کار را نکنی مردم می گویند که عقب مانده هستی، به زور مرا به مجلس مختلط می فرستد.
تو جوان هم که با یک بار دیدن در خیابان عاشق او شده ای نمی دانی که در منزل آنها چه می گذرد و می خواهی یک چنین شخصی را به عنوان همسر انتخاب کنی.
در انتخاب همسر: اولین اشتباه ، آخرین اشتباه!!
ای جوان عزیز! با یک رنگ فریب مخور. در زندگی شوخی بکن ولی با زندگی شوخی مکن، اولین اشتباه آخرین اشتباه است. اگر قرار باشد اهداف ازدواج تأمین گردد، مقدمات بسیاری می خواهد. باید لقمه حلال به خانه بیاید و حرام نباشد. لقمه حرام اشتهای زن و شوهر و فرزندان را عوض می کند. به خاطر همین است که امیال در خانواده های مختلف فرق می کنند.
حضرت می فرماید: از علایم آخر الزمان این است که ثروتمندان سفره فقرا را می دزدند. امیال را ببینید. امیال می توانند بسیار منحرف شود، مهم این است که بدانیم این انحراف امیال از کجا شروع می شود؟
خانواده های بسیاری هستند که می گویند: مثلاً داماد پولدار باشد ولی اگر نماز نخواند و مشروب بخورد هم اشکالی ندارد، فقط طوری باشد که مقدمه تفاخر به سایر انسانها فراهم شود که مثلاً داماد ما چنین است و چنان. یک شبه انسان می تواند ثروت به دست آورد ولی یک شبه نمی تواند صاحب فرهنگ شود باید انسان از درون پر باشد.
نعیم زاده چو مفلس شود بر او پیوند
درخت چون که تهی گشت باور گردد
لعیم زاده چو منعم شود از او بگریز
که مستراح چو پر گشت گنده تر گردد
به خاطر همین است که حضرت می فرماید: “يَا عَلِيُّ لَأَنْ أُدْخِلَ يَدِي فِي فَمِ التِّنِّينِ إِلَى الْمِرْفَقِ- أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أَسْأَلَ مَنْ لَمْ يَكُنْ ثُمَّ كَان” (یا علی! اگر دستم را تا آرنج در دهان مار بزرگی فرو برم محبوب تر است از اینکه حاجت خود را از کسی بخواهم که نبود و بعداً به وجود آمد؛ بحار الأنوار، ج 74 : 61)
نوکر حضرت رفته بود و از کسی که نباید از او قرض می گرفت ،برای امام پولی را قرض گرفته بود. حضرت فرمودند: مگر من نگفته ام هیچ گاه از شخصی که “لَمْ يَكُنْ ثُمَّ كَان” است برای من قرض نگیر.
2 معیار مهم در انتخاب همسر
برای تأمین اهداف ازدواج باید مواردی را در نظر گرفت:
1-کفویت ایمانی
2- اصالت خانوادگی. معنای اصالت خانوادگی حسب و نسب بزرگ نیست بلکه معنی این است که در پشت او و اجداد او آلوده وجود نداشته باشد.
طهارت اصلاب مایه افتخار
پیامبر می فرمایند: “وَ لَمْ أَخْرُجْ مِنْ سِفَاحٍ مِنْ لَدُنْ آدَم” (اگر اجداد مرا تا آدم بروی در یکی از آنها آلودگی جنسی وجود ندارد؛ بحار الانوار، ج 5 : 117 اعتقادات الإمامية و تصحيح الاعتقاد، ج 1 : 110) حضرت به این موضوع افتخار می کند. حضرت به چند چیز افتخار کرده اند.
حضرت می فرمایند: آدم فرزندی بزرگتر از من ندارد، در حالی که این فخری ندارد. اما یک چیزهایی هستند که واقعاً فخر دارند یکی همین جاست یعنی صلب انسان جد اندر جد پاک و بدون آلودگی جنسی باشد. چرا سادات و امامزاده ها احترام دارند؟ چون در اجداد آنها آلودگی وجود ندارد.
دعای ندبه را بخوانید، در فرازهایی از آن به آقا امام زمان می گویی: “یَا ابنَ الغَطَارِفَة الاَکرَمِینَ وَ الاطَایبِ المُطَهَّرِین ” خطبه امام سجاد (علیه السلام) را ببینید همه اش می فرماید: “أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا ابْنُ مَكَّةَ وَ مِنَى- أَنَا ابْنُ زَمْزَمَ وَ الصَّفَا- أَنَا ابْنُ …” (بحار الأنوار، ج 45 : 138) معلوم می شود می توان به اجداد افتخار کرد. اما به کدام اجداد؟ آن اجدادی که پاک بوده اند و درست رفتار کرده اند.
تو نیز در آتش هستی
شخصی آمد محضر پیامبر و عرض کرد: یا رسول الله! من پدری داشتم که پهلوان بزرگی بود. اگر تمام شهر می آمدند نمی توانستند با او مقابله کنند. بعد گفت: یا رسول الله! پدربزرگ من هم پهلوان بزرگی بود، یا رسول الله! جد سوم من هم وقتی راه می رفت مردم فکر می کردند که کوهی حرکت می کند، یا رسول الله! جد چهارم من کسی بود که در جزیرة العرب وقتی اسمش را می آوردند همه مردم را ترس فرا می گرفت.
این مرد همین طوری ادامه داد و گفت تا اینکه به جد نهم رسید در این لحظه حضرت آب سردی بر سر او ریختند و فرمودند: “أَمَا إِنَّكَ عَاشِرُهُمْ فِي النَّار” (تو که دهمی آنها هستی در آتش هستی؛ الكافي، ج 2 : 329) حضرت فرمودند: شیر کیست؟ آن کسی است که خودش را بشکند.
فهل شیری دان که صفها بشکند
شیر دان آن را که خود را بشکند
ظهور بزرگی پدر در فرزندانش
یک طلبه آمد و به حضرت آیت الله صدر (پدر امام موسی صدر) گفت: آقا قرائت شما اشتباه است و شما حمد را اشتباه می خوانید. آیت الله صدر گفتند: پسرم بیا برویم یک جایی بنشینیم و من حمد را بخوانم ببین درست می خوانم یا نه! – اگر انسان خود ساخته باشد چنین رفتار می کند- رفتند و آقای صدر یک بار حمد را برای آن طلبه خواند بعد طلبه گفت: آقا قرائت شما صحیح است.
یکبار آقای صدر طلبه ای را می بینند که تنها و غمگین نشسته است. می پرسند: چرا ناراحتی؟ می گوید: آقا من سال اول هستم و هم بحثی ندارم. آقا می فرمایند: بیا باهم بحث کنیم.
ببینید آقا با آنکه مجتهد بودند می نشینند و با این طلبه هم بحث می شوند. یک روز این طلبه موقع خروج آقای صدر از جلسه درس، ایشان را می بیند که علمای زیادی اطراف او جمع شده اند. از یک نفر پرسید: این شخص کیست که این همه آدم اطراف او جمع شده اند؟ او گفت: از چه کسی تقلید می کنی؟ طلبه گفت: از آقای صدر. آن فرد در جواب او گفت: ایشان همان آقای صدر هستند.
به یک چنین شخصی می توان گفت پهلوان و معلوم است که فرزندی که از صلب او بیرون می آید می شود امام موسی صدر.
امام موسی صدر وقتی به مجلس درس پدرشان می رفتند از پایین منبر به پدرشان اشکال می گرفتند. پدر در جواب می گفتند: آقا توجه بفرمایید من درس را تقریر بکنم اگر اشکالی باشد “علی الرأس والعین” و دست بر سر می گذاشتند. این است اصول تربیتی که بین این پدر و پسر حاکم است.
هر روز هزار لعنت
اینکه در روایات و ادعیه این همه گفته می شود: یابن رسول الله، یابن فلان، یابن…، تأکید بر این دارد که خانواده انسان باید از کدام خانواده باشد، کودک باید در کدام خانواده بزرگ شده باشد و این مسأله کوچکی نیست و قضیه مهمی است.
آقا رسول الله فرموده اند: هر کس دختر خود را به یک فرد بی دین تزویج کند هر روز هزار لعنت بر آن فرد نازل می شود.
لذا در ازدواج ثروت و جمال نباید هدف اصلی باشد. نمی گویم این موارد نباید لحاظ شود، اما نباید لحاظ استقلالی شود.
خدایا من این پسر رانمی خواهم!
بسیاری ازبزرگان ما بوده اند كه شاهان حاضر بوده اند دخترشان را به او بدهند ولی قبول نكرده اند. چون قضیه، قضیه پایه گذاری یك نسل است.
فتحعلی شاه به مرحوم میرزای قمی (رضوان الله تعالی علیه) گفت: آقا اجازه می دهید من دخترم را به ازدواج پسر شما درآورم؟ میرزا فرمودند: تا فردا به من مهلت بده تا فکر بکنم. فردا از خداوند خواست و گفت: خدایا اگر قرار است پسرم داماد این شاه ظالم شود، من این پسر را نمی خواهم. آقای مرعشی نجفی می فرمودند: صبح فردا پسر آقای میرزای قمی را تشییع جنازه كردند.
آخوند ملا محسن یزدی از مشاهیر علمای دوره قاجار بودند و كتابی به نام “مثیر الأحزان” رابرای زنده نگه داشتن واقعه كربلا نوشته اند، فردی بسیار عابد و زاهد بودند. فتحعلی شاه به ایشان گفت: آقا اجازه بدهید من دخترم را به عقد پسر شما درآورم. آقا قبول نكردند ولی شاه اصرار كردند در نهایت آقا گفتند: صلاح ما نیست كه بنات المولك در خانه ما باشد.
بنای ابدی یا لذت مقطعی؟
فتحعلی شاه دختری به نام ضیاءالسلطنه داشت كه بعد از مرگ پدر به عتیات رفت و در آنجا پیغامی به آیت الله سید محمدمهدی طباطبایی پسر آقای سید علی طباطبایی صاحب ریاض فرستاد. این دختر به ایشان گفت: من می خواهم با شما ازدواج بكنم. ولی آقا قبول نكردند.
این شاهزاده پیامی هم به شیخ محمدحسین صاحب فصول فرستاد – نظرات صاحب فصول در حال حاضر در درس خارج از نظرات مطرح است و كفایه كه قوی ترین كتاب اصول ماست بسیاری از بندهایش در جواب به نظرات صاحب فصول نوشته شده است – و گفت آقا می خواهم با شما ازدواج بكنم امّا صاحب فصول قبول نكردند.
این شاهزاده پیامی به استادالفقهاء، مرحوم آقای سیدابراهیم موسوی قزوینی صاحب ضوابط كه شخصیت بسیار بزرگی بودند فرستاد – ضوابط الاصول ازكتب بسیار بزرگ در علم اصول است – و گفت: آقا من آماده ام با شما ازدواج بكنم.
آقا جواب دادند كه هزینه شاهزاده ها بسیار زیاد است و من زندگی فقیرانه ای دارم و از شما عذر می خواهم.
شاهزاده دوباره پیام فرستاد كه من از شما پول نمی خواهم و به تو و خانواده ات پول خواهم داد. آقا دوباره پیام فرستاد كه من همسر و فرزندانی دارم كه در سختی ها با من بودند، شرط انصاف نیست كه من آنها را رها بكنم و با تو ازدواج كنم، من چنین كاری نمی كنم.
شاهزاده دوباره پیام فرستاد و گفت: آقا شما پیش اهل بیت خود بمانید، من فقط می خواهم اسم شما با من باشد. این عالم دوباره پیام فرستاد كه من را از این تمنّا معذور بدار.
قضییه، قضییه رنگ و لذت های مقطعی نیست. موضوع، موضوع ازدواج و بنای ابدی زندگی دنیا و آخرت شخصی می باشد و باید دقت بسیاری در این زمینه صورت گیرد.
خانم ها ما را عجیب دوست دارند!
اسرای زیادی از ایران اعم از زن و مرد به مدینه آوردند، حضرت علی (علیه السلام) به خلیفه دوم فرمودند: مبادا این خانم ها را ببری و در بازار بفروشی اینها دختران یزدگردند اینها شاهزاده اند، مگر شاهزاده را به حراج می گذارند؟ حضرت فرمود: یا باید اجازه بدهیم تا ببینیم هر كدام از اینها با چه كسی می خواهند زندگی كنند و ازدواج كنند و یا پول اینها را بپردازیم و آزاد كنیم.
در روایت دیگر آمده كه حضرت فرمودند: بگذارید ببینیم هر كدام از اینها چه كسی را انتخاب می كنند، او را به همان می دهیم. در تاریخ نوشته اند: جناب شهربانو بلند شدند از جلوی جوانهای مدینه یكی یكی رد شدند تا رسیدند به حضرت اباعبدالله الحسین (سلام الله علیه) دست گذاشتند روی سر حضرت، بعد فرمودند: اگر قرار باشد من با كسی در این شهر زندگی كنم، آن شخص همین آقاست.
حضرت علی ابن ابیطالب (علیه السلام) می فرماید: “خُصِّصنَا بِخَمسَه: «بِفَصاحَه وَ صَبَاحَه وَسَمَاحَه وَ نَجدَهُ»حظوَه عِندَ النِّسَاءِ” (ما اهل بیت به پنج خصلت اختصاص یافته ایم:…،پنجم اینكه خانم ها ما را عجیب دوست دارند؛ بحارانوار ج 41 ص 131). بالعکس بنی امیه را زنان اصلاً دوست ندارند.
نمونه یك همسر وفادار
در كوفه زن و شوهر جوانی بودند از قضای روزگار این مرد ورشكست شد. پس از آن خانواده دختر به مرد گفتند كه باید زنت را طلاق بدهی، چون زمانی كه دختر ما با تو ازدواج كرد ثروتمند بودی حالا كه ورشكست شده ای باید او را طلاق بدهی.
این خانم گفت كه من حاضرم بمیرم ولی طلاق نگیرم، من كه تا به حال در روزهای خوشی با این مرد بوده ام، در روزهای سخت از او جدا شوم؟ مرد هم گفت: من طلاق نمی دهم. تا اینكه دعوا را پیش والی كوفه عبدالملك بن مروان كه از طرف معاویه منصوب شده بود آوردند. وقتی چشم عبدالملك به این زن افتاد، دید زنی بسیار زیباست، رو كرد به مرد و گفت: او را باید طلاق بدهی!
مرد گفت طلاق نمی دهم. به خانمش گفت: باید از این شوهرت طلاق بگیری. زن گفت: یا امیر! من در این روزهای سخت او را رها نمی كنم. عبدالملك گفت: من شما را از هم جدا خواهم كرد. بعد عبدالملك آن مرد را زندانی كرد و زن او را به همسری خود انتخاب كرد.
بعد از اینكه مرد از زندان آزاد شد، پیاده راهی شام شد، در شام پیش معاویه رفت، و ماجرا را تعریف كرد. معاویه به عبدالملك نامه نوشت و گفت: كه به همراه آن زن و پدر و مادرش به شام بیاید.
وقتی همه آنها پیش معاویه آمدند، تا معاویه چشمش به آن زن افتاد، دید زن بسیار زیباست. و رو به مرد كرد و گفت: این زن را باید طلاق بدهی. مرد گفت: نه طلاق نمی دهم. به زن گفت: باید از این مرد طلاق بگیری. زن گفت: نه! بعد معاویه به زن گفت: عبدالملك را با قدرتش می پسندی، یا مرا با این قصرم و یا این مرد را با این فلاكتش.
در این حال مرد دستش را بالا برد و گفت: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» (بقره: 156) خدایا! دعوای عبدالملك را پیش خلیفه آوردم حالا دعوای خلیفه را پیش كه ببرم؟ وقتی معاویه به زن آن حرف را زد او یك شعری خواند كه معنی آن چنین است: یك موی این مرد فلك زده را نه به قدرت عبدالملك می دهم و نه به قصر تو و نه به پدر و مادرم می دهم. من اگر در لباس های زبر بخوابم خیلی بهتر از قصر توست.
ماجرای ازدواج پیامبر با دختر رئیس قبیله بنی المصطلق
رئیس قبیله بنی المصطلق به اسم حارث به جنگ با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد اما شكست خورد و بعد از جنگ دخترش به نام زویّرِیّه اسیر شد. این دختر سهم دو برادر بود. یكی از این دو برادر به نام ثابت ابن قیس، به دیگری گفت: بیا در قبال سهم تو چند عدد درخت خرما بدهم و تو از سهم خود بگذر.
برادرش قبول كرد، بعد از اینكه دختر سهم ثابت ابن قیس شد، ثابت به زویّرِیّه گفت: من حاضر به عقد مكاتبه با توهستم – عقد مكاتبه عقدی است كه به فرد اجازه می داد كه با كسی كه برده اوست قرارداد ببندد كه آن عبد در ازای آزادی اش فلان مقدار پول را باید بپردازد تا آزاد شود – آن دختر عقد مكاتبه را قبول كرد ولی بعداً دید كه قادر به تهیه این پول نیست، آمد محضر آقا رسول الله (صلی الله علیه واله و سلم) و گفت: یا رسول الله مرا می شناسی؟ من فلانی هستم. من عقد مكاتبه ای بسته ام، ولی قادر به پرداخت پول آن نیستم.
حضرت فرمودند: من نه تنها پول عقد مكاتبه تو را می پردازم، بلكه كار بزرگتری هم انجام می دهم. گفت: چه كار می كنید؟ پیامبر (صلی الله علیه واله و سلم) فرمودند: تو را به عقد خود درمی آورم. دختر گفت: افتخار بزرگی است.
حضرت، ثابت ابن قیس را خواند و پول عقد مكاتبه ای را پرداخت كرد و او را به عقد خود درآوردند. وقتی پیامبر این كار را كردند این خبر در مدینه پخش شد كه دختر رئیس قبیله یمامه به عقد پیامبر درآمده است.
مسلمانان به همدیگر گفتند: این كار بدی است كه ما فامیل های پیامبر (صلی الله علیه واله و سلم) را به عنوان برده داشته باشیم. سپس هر كسی را كه از قبیله یمامه در اسارت آنها بود آزاد كردند. وقتی این خبر به قبیله یمامه رسید گفتند: ما این همه بزرگواری و آقایی را از كسی ندیده بودیم و به این ترتیب تمام آن قبیله مسلمان شدند.
عایشه گفته: من در تمام عمر خود، زنی به بركت زویّرِیّه به قبیله خودش ندیده بودم. او باعث آن همه بركت نسبت به قبیله خود شده بود.
در امر ازدواج غیراز مسأله كفویت سایر مسائل ملغی است
در مسأله ازدواج دختر خانمی را كه رتبه بسیار بالایی دارد و از خانواده بسیار بزرگی است و دارای حسب و نسب است، حضرت نمی فرمایند كه ” أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” (بحار الأنوار، ج 46 : 15 ) بلكه حضرت چنین دختری را به تزویج پسری درمی آورند كه نه رنگ آنها با هم تناسب دارند و نه ثروتشان و نه به هم شباهت دارند. بلكه دختر متمكن است اما پسر از مال دنیا هیچ هم ندارد، دختر دارای حسب و نسب است اما پسر از هیچ موقعیت اجتماعی خاصی برخوردار نیست.
بنابراین ” أَكْرِمُوا كَرِيمَ كُلِّ قَوْم” در همه مراتب رعایت می شود مگر در مسأله ازدواج. حضرت در قضیه ازدواج آنچه پایه گذاری كرده اند این است كه فرموده اند آنچه در مسأله ازدواج معتبر است كفویت است.
مؤمن كفو مومن است، مسلمان كفو مسلمان است. تمایزات طبقاتی یا اختلافات مالی و موقعیت های اجتماعی همه این مسائل را پستی و بلندی های كاذب در امر ازدواج شمرده و ملغی اعلام كردند.
اما در موضوعات غیر ازدواج به اسیری كه دختر امیر قوم خودش بود احترام خاص قائل می شوند و وقتی حضرت می بینند این دختر در اثر اسارت شخصیت اش پایمال و ذلیل شده است او را از جمع اسرا جدا كرده و حتی با او ازدواج می كنند تا جبران مافات باشد.
عدم توجه به رتبه اجتماعی در قضیه ازدواج در سیره معصومین
برده های آزاد شده عجم كه عرب نبودند دور حضرت علی (علیه السلام) را گرفتند و عرض كردند: یا علی این چه حكومت است كه با دختران ما ازدواج می كنند امّا دختر به ما نمی دهند این از نظر بیت المال و حقوق اجتماعی تبعیض است. حضرت امیر با خلفای آن زمان در این خصوص درگیر شدند و هنگام خروج از مجلس به شدّت عصبانی بودند.
بله این اصل را پیامبر تنها در زمان خودشان مشاهده مشاهده فرمودند. اصل بسیار عمیق و سنگینی بود امّا خانواده ها توان تحمل آن را نیاوردند و حتی در زمان خود پیامبر نیز به ایشان در این مورد اعتراض كردند و این نشانگر آن است كه دین و مخصوصاً دین اسلام بلكه منحصراً تنها دین اسلام وامدار شرایط تاریخی نبوده و نیست. تا آنچه تاریخ می گوید دین به آن عمل كند. حداقل معصوم آنچنان نبوده است. معصوم (علیه السلام) می بیند كه جامعه زیر بار نمی رود اما حضرت آن را انجام می دهد تا آنكه اصول دین ناب در جامعه عرضه شود.
وقتی حضرت می خواستند این اصل را پایه ریزی كنند یعنی عدم پایبندی به رتبه اجتماعی را در مسأله ازدواج ملغی كنند، اول از خودشان شروع كردند. دختری را كه دارای بالاترین رتبه اجتماعی بود به عقد پسری درآوردند كه حسب و نسب و مال ثروت نداشت اما دین و اخلاق داشت و این كار را از قبیله خودش شروع كردند.
ضباعه دختر عموی پیامبر و دختر زبیر ابن عبدالمطلب بود ضباعه در جزیرة العرب دارای موقعیت اجتماعی بسیار و خاصی بود اما او را به كسی داد كه نه آنچنان قبیله مهمی داشت و نه دارای ثروت بود اما جوان بسیار متدینی بود. این فرد كسی نبود مگر مقداد. بنابراین همچنان كه مشاهده می كنید حضرت اول از خانه خودشان شروع می كنند.
خواستگاری علی (علیه السلام) از فاطمه زهرا (سلام الله علیها)
در موضوع ازدواج دو مسأله حتماً باید رعایت شود اول اینكه: جوانی كه به خواستگاری می آید باید توان اداره حداقل زندگی متعارف را داشته باشد دوم اینكه: خانم هم باید راضی به قبول شرایط فوق باشد.
حتی وقتی امیر (علیه السلام) به خواستگاری حضرت فاطمه آمدند، پیامبر به حضرت فاطمه نفرمودند كه دیگر كار تمام شد. هر كسی به خواستگاری حضرت فاطمه آمد ایشان رد كردند اصحاب به علی عرض كردند: یا علی اینكه می بینی پیامبر همه خواستگارها را رد می كنند منتظر شما هستند.
اما وقتی كه علی به خواستگاری حضرت فاطمه آمد با وجود اینكه جوان مورد علاقه حضرت پیامبر بود اما حضرت به فاطمه (سلام الله علیها) قبول خواستگاری علی(علیه السلام) راتحمیل نكردند. وقتی حضرت وارد خانه شد و حضرت فاطمه را صدا زد و زهرا (سلام الله علیها)عرض كرد: لبیك لبیك یا أبا و عبای حضرت را از دوش برداشته و آب بر دست حضرت ریخت. و صورت پدرش شست، سپس پیامبر در مقابل حضرت فاطمه نشستند و فرمودند دخترم علی به خواستگاری ات آمده چه می گویی؟
قبلاً هر كسی به خواستگاری می آمد و پیامبر آن را اطلاع می دادند، حضرت زهرا(سلام الله علیها) صورتشان را برمی گرداندند نه اینكه به حضرت بگویند نه. اما وقتی موضوع خواستگاری علی مطرح شد حضرت زهرا روی مباركشان را به آن طرف برنمی گرداندند بلكه سرشان را پایین انداخته و ساكت نشستند. وقتی حضرت پیامبر با این صحنه رو به رو شدند به پا خواستند و فرمودند: “اللَّهُ أَكْبَرُ سُكُوتُهَا إِقْرَارُهَا ” (یعنی سكوت زهرا اقرار زهراست؛ بحار الأنوار، ج 43 : 93)
خواستگاری پیامبر از زینب دختر عمه اش برای یك برده!
پیامبر به زینب دختر عمه اش اطلاع دادند و فرمودند كه من تو را به زید بن حارثه خواستگاری می كنم. وقتی این را گفتند چون زید برده بود و در آن زمان برده شخصیتی نداشت در حالی كه زینب از خانواده متشخصی بود و از قریش و بنی هاشم بود، زینب تعجب كرد و گفت: یا رسول الله! امكان دارد كه مهلتی برای فكر كردن به من بدهید؟
حضرت فرمودند: ایرادی ندارد. تا زینب این حرف را زد آیه نازل شد كه خداوند متعال می فرمایند: « وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یكُونَ لَهُمُ الْخِیرَة» (احزاب : 36) یعنی اگر سخنی را خدا و پیامبر بگویند چگونه است که می گویند مهلتی بدهید.
وقتی خداوند چیزی را پیشنهاد می کند آیا مصلحت تو را نمی خواهد؟ و به خدا بگویی حالا ببینیم چه می شود؟ به پیامبر بگویی دست نگهدار تا فکر بکنم. وقتی آیه نازل شد، زینب گفت: یا رسول الله! “امری بیدک” کار من در دست توست.
آقا رسول الله ایشان را تزویج کرد و تمام جزیره العرب از این کار تعجب کردند. هر چند که این ازدواج بنا به دلایلی به طلاق منجر شد اما آقا رسول الله خودشان با زینب ازدواج کردند و ازدواج با پیامبر از طرف خدا پاداشی برای خضوع این زن بود که در برابر خداوند و پیامبر خاضع بود.
ضباعه هم که با مقداد ازدواج کرد مقداد هیچ خدم و حشم و قبیله ای نداشت و مالی نداشت اما آقا رسول الله این کار را انجام دادند. بحثی که در اینجا وجود دارد این است که آیا می دانید مادر چند امام برده بوده است؟ چرا این ائمه به سراغ برده ها رفتند؟ چرا سراغ اعیان و اشراف نرفتند؟
کدام زن با من ازدواج می کند؟
فردی بود به اسم جویبر که یک سیاه پوست فقیری بود و جمال زیبایی هم نداشت. آقا رسول الله به او گفتند: ای جویبر! چه خوب است که ازدواج کنی. هم عفت تو حفظ می شود و هم یک یاور و دوستی در امر دنیا و آخرت پیدا می کنی.
گفت: یا رسول الله! کدام زن با من ازدواج می کند؟ نه جمالی دارم و نه پولی و نه نسب و قبیله ای؟ حضرت از حرف او بسیار ناراحت شدند و فرمودند: این چه حرفی است که می زنی؟ به برکت اسلام خداوند ارزش همه اینها را شکسته است و هیچ کس بر تو برتری ندارد، مگر اینکه تقوای او از تو بیشتر باشد و این تمایزات طبقاتی در اسلام ملغی است. سپس فرمودند: بلند شو برو پیش زیاد بن زبیر و بگو که به خواستگاری آمده ام.
زیاد بن زبیر از اشراف و اعیان مدینه بود. جویبر وقتی آمد دید که خانه بسیار بزرگی است و اعیان عرب در آنجا نشسته اند، به زیاد گفت: از پیامبر پیامی به تو دارم اینجا بگویم یا در خلوت بگویم؟ گفت: برای من افتخاری است که همین جا بگویی. جویبر گفت: پیامبر مرا برای خواستگاری فرستاده اند. زیاد گفت: تو برو من خودم به محضر پیامبر می روم.
وقتی این موضوع را به دخترش گفت، دختر گفت: پیامبر که دروغ و خلاف نمی گویند. زود برو آن مرد را صدا کن تا در خانه بنشیند و تو خودت به محضر پیامبر برو. وقتی به محضر پیامبر آمد و ماجرا را گفت، آقا رسول الله از ایمان آن مرد تعریف کردند و گفتند: مبادا تو این مرد را به خاطر فقرش برگردانی.
زیاد در مقابل حرف پیامبر خاضع شد و به جویبر گفت: منزل داری؟ گفت: نه! گفت: پول داری؟ گفت: نه! زیاد همه اینها را فراهم کرد و این دختر به خاطر اینکه با هوی و هوس خود مقابله کرد و به حرف پیامبر گوش داد خداوند متعال او را جزو زنان بسیار مجلل مدینه قرار داد و خانواده اش را بسیار پر برکت نمود. این نشان می دهد که باید همیشه اخلاص در کار باشد.
دختر من آماده ازدواج است چه کسی آماده است؟!
مرحوم کاشف الخطاء وقتی در خانه دید که دخترش به آینه نگاه می کند آمد و گفت: دختر من آماده ازدواج است چه کسی آماده است؟ شیخ محمد تقی صاحب حاشیه آمد و با این دختر ازدواج کرد. ببینید این نسل چقدر پر برکت شد به طوری که شاه قاجار به ثروت اینها محتاج بود، در حالی که در زمان ازدواج او فقط یک طلبه بود.
مقصود این است که در امر ازدواج نباید به رتبه اجتماعی طرف نگاه کرد، بلکه به شایستگی فرد نگاه کرد و اینکه آیا می تواند بنیان گذار یک نسل صالح باشد یا نه؟
این حرفها سخن اسلام نیست
امام سجاد (علیه السلام) کنیزی داشتند که حضرت این کنیز را آزاد کردند و بعد از آزادی، با این کنیز ازدواج کردند. بعد از ازدواج جاسوس عبدالملک در مدینه به عبدالملک گفت که علی بن حسین با یک کنیز ازدواج کرده است.
عبدالملک نامه ای به حضرت نوشت و گفت: شنیده ام با کنیزت ازدواج کرده ای. در صورتی که زنان هم تراز تو از خانواده های بزرگ قریش آماده این کار بودند که هم مایه شرف تو بود و هم بچه های تو بچه های اصیلی می شدند. تو نه به خوت رحم کردی و نه به بچه هایت.
حضرت در جواب نامه او نوشتند: نامه تو به من رسید. تو مرا نصیحت کرده ای که چرا با کنیز آزاد شده خودم ازدواج کرده ام. حضرت فرمودند: ما شخصی بالاتر و اشرف تر از پیامبر که نداریم که من در ازدواج به ایشان برسم، پیامبر با کنیز خود به اسم صفیه دختر حی ابن اخطب یهودی ازدواج کردند.
حضرت فرمودند: این کنیز ملک من است خداوند دستور داده است ملکت را آزاد کن، من هم او را به خاطر اجر و ثواب آزاد کردم و سپس بر حسب سنت الهی با او ازدواج کردم. این مواردی که تو شمرده ای به پاکی انسان که خدشه ای وارد نمی کند. خداوند متعال به برکت اسلام تمام آن پستی های دوران جاهلیت را از بین برده است. پیامبر شریف ترین زن قریش را به عقد غلام خود در آورد و این حرفهایی که تو برای من نوشته ای سخن اسلام نیست.
بروید و احکام را از حمیده بیاموزید
امام باقر (علیه السلام) به کارگزار خود گفتند: برو به بازار، تعدادی برده را آورده اند. برو و دختری را با این نشانه ها که در بین آن هاست با این پول بخر و بیاور. کارگزار رفت و بین کنیزان دختری را که امام نشانه هایش را داده بودند خرید و به منزل آورد.
آن دختر به اسم حمیده بود و امام آن را برای همسری فرزندش امام صادق (علیه السلام) می خواستند. وقتی دختر را آوردند امام به فرزندشان فرمودند: این دختر را می بینی این یک طلای ناب است و این لطف خدا به من و به توست که پای این کنیز به خانه من باز شده است. بعد از آن حمیده وارد خانه امام شد و در اثر زندگی مشترک با امام صادق (علیه السلام) این زن به مرتبه ای رسید که امام صادق (علیه السلام) به زنان می فرمودند: بروید و احکام را از حمیده بیاموزید.
پدرم فدای آن مردی که فرزند بهترین کنیز است!!
امام باقر (علیه السلام) به اعوان و انصار خود فرمودند: بروید و برده ها را برای خود همسر انتخاب کنید. چون اینها اکثراً از نژادهایی هستند که هوش سرشار و فوق العاده ای دارند در حالی که در بچه های خانواده های مرفه این مورد وجود ندارد. از اینجا معلوم می شود که امام به استعداد و قابلیت فرد نگاه می کرده اند.
بحثی در اینجا وجود دارد که بسیار بحث حساسی است و آن اینکه پیامبر می فرمودند: “بأبي ابن خيرة الاماء” (مسند الإمام الرضا عليه السلام، ج 1 : 211) حضرت علی (علیه السلام) هم می فرمودند: “بابی ابن خیره الاماء” پدرم فدای آن مردی که فرزند بهترین کنیز است. چه کسی را می گفته اند؟ نرگس خاتون را.
پیامبر می فرمودند: ای فرزندم! ای صاحب الزمان! فرزند بهترین کنیز! پدرم فدای تو.
امیر المؤمنین هم می فرمودند: ای فرزندم ای صاحب الزمان! فرزند بهترین کنیز پدرم فدای تو. این کنیز چه کسی بود؟ این کنیز از احفاد حواریون حضرت عیسی بود. خداوند به وسیله معجزه نسبتی را بین عیسی و امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار دادند و با یک معجزه این زن را از روم آوردند.
وقتی قیصر روم حرکت می کرد اجازه نداد یک زن با او بیاید. وقتی قیصر حرکت کرد در عالم رویا به این زن گفتند: بلند شو. و او هم به دنبال قیصر روم حرکت کرد. فقط موردی می گویم و آن اینکه وقتی آقا صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به دنیا آمدند به مادرشان نرگس خاتون سلام کردند.
پس معلوم می شود که در ازدواج صحبت ایجاد نسل مطرح است، نسلی که امتداد نسل توست. این خیلی مهم است که پایه گذار چه نسلی باشی تا بعد از تو حسنات برای تو باشد و یا سیئات برای تو.
خدایا مبارک کن این جهیزیه را
این سیره مبارک از جانب رسول خدا شروع شد و ابتدا هم حضرت از خانواده خودشان شروع کردند. اول از همه دخترش فاطمه زهرا (علیها السلام) را به بزرگواری دادند که در هفت آسمان مدینه یک ستاره هم نداشتند، نه زمین داشت، نه خانه داشت و نه ملک و باغ داشت، همین که حضرت دخترشان را به علی (علیه السلام) دادند،
سیل ملامت و زخم زبانهای زنان مدینه بود که به سوی حضرت زهرا (علیها السلام) سرازیر شد که چرا پدرت این همه اعیان و اشراف را رها کرده و تو را به ازدواج کسی در آورده که چیزی ندارد؟ – چون اهالی مدینه همه ثروتمند بودند هم از حیث تجارت و هم از جهت کشاورزی وضعیت خوبی داشتند و لذا همه از اعیان و اشراف بودند- حضرت زهرا (علیها السلام) پیش حضرت پیامبر آمده و عرض کردند: پدرجان زنان مدینه اینگونه می گویند. بعد آقا رسول الله شروع به توضیح مسأله نمودند.
اگر شما هم با دختر خود طوری رفتار کنید که در مدرسه هر حرفی به او زده اند اول از همه با پدر خود در میان بگذارد. اگر این رابطه را توانستی درست کنی برنده ای، والّا اگر دخترت رفت با کسانی مشورت کرد که لیاقت مشورت کردن را ندارند، کار به جاهای دیگر کشیده خواهد شد.
پیامبر در آن شهر، با آن همه ثروت و ثروتمند، جهیزیه ای به دخترشان دادند که وقتی نگاه کردند گریستند و فرمودند: “بَارَكَ اللَّهُ لِأَهْلِ الْبَيْت” (خدایا! مبارک کن این جهیزیه را که اکثر آن خزف (سفال) است؛ بحار الأنوار، ج 43 : 94)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: یک پوستی داشتیم که آن را پشت و رو می کردیم، شب روی یک طرف آن می خوابیدیم و روز در طرف دیگر آن به شتر غذا می دادیم.
در مورد آن نسل تا روز قیامت از تو سؤال خواهند پرسید
حضرات معصومین (علیهم السلام) هم این سیره را ادامه دادند، ایشان تابعین محض حضرت ختمی مرتبت بودند. هم در دختر دادن و هم در دختر آوردن. چطور حضرت در ازدواج دختران مدینه با پسرانی که حضرت در نظر داشتند دنبال شایستگی پسر بودند و لو در برده. و لذا بحث کردیم که مادر چندین امام برده بودند.
امام سجاد (علیه السلام) با امّ ولدِ امام حسن مجتبی (علیه السلام) ازدواج کردند. امام حسن مجتبی (علیه السلام) یک امّ ولد داشتند. یعنی کنیزی داشتند که صاحب فرزند بود. آن کودک بعد از پدرش از سهم الارث خودش مادرش را آزاد می کند، امّ ولد طبقه پایین جامعه محسوب می شد اما حضرت با امّ ولد ازدواج کرد. کاری که با آن مدینه تکان خورد، چرا حضرت این کار را کرد؟ حضرت عمداً این کارها را می کردند تا بدانی که اسلام با خصلت جاهلی، تمایزات طبقاتی و پستی و بلندی های کاذب اجتماعی مخالف است.
شوخی نیست، با ازدواج قرار است نسلی پرورش یابد. می خواهی نسلی را پایه گذاری کنی نسلی که در مورد آن نسل تا روز قیامت از تو سؤال خواهند پرسید.
نحوه انتخاب همسر امام حسن العسکری (علیه السلام)
قیصر روم تصمیم حمله به دولت اسلامی را گرفته بود. اواخر دوران امام علی النقی (علیه السلام) بود. لشکر قیصر روم به طرف مرز دولت اسلامی حرکت کرد. قیصر دختری داشت به نام ملیکا که ملیکه هم گفته می شد. این دختر قبل از لشکرکشی، دو مرد را در خواب دید که یکی از آنها به نام عیسی و دیگری به نام محمّد بود. در خواب دید که این دو بزرگوار به مجلس عقد آمده اند و این دختر خانم را به عقد جوانی به نام حسن العسکری در آوردند.
بعد از مدتی این دختر، در خواب خانم مجلله ای را می بیند. وقتی سؤال می کند که اسم این خانم چیست؟ می گویند: فاطمة الزهرا (سلام الله علیها) است. جمال و هیبت و نورانیت زهرا در او تأثیر می کند. حضرت زهرا به این دختر فرمود: که اسلام بیاور. این دختر مخفیانه مسلمان شد آنهم در مرکز مسیحیت جهان.
پدر دختر، “یوشعا” قیصر روم بود و مادر این دختر از نوادگان “شمعون” وصی حضرت عیسی و از حواریون بود، پس امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با حضرت عیسی نسبت فامیلی دارند. وقتی قیصر قصد لشکرکشی داشت به این دختر در خواب دستور دادند که به صورت گمنام پشت سر قیصر حرکت کن.
این دختر با چند خانم به صورت گمنام حرکت کردند. و به مرز دولت اسلامی رسیدند، طلیعه لشکر اسلام که جلوتر آمده بود این زنان را دیدند و آنها را به اسارت گرفتند، بدون اینکه بدانند این دختر، دختر قیصر می باشد. این زنان را به بازار بغداد آوردند و آنها را به فروش گذاشتند. حضرت امام هادی (علیه السلام) نامه ای به زبان رومی نوشتند.
و آن را به خادم داده و فرمودند: این نامه را ببر و به خانمی که جهت فروش به بازار بغداد آورده اند بده. نامه را به این خانم داد و خواند. این خانم برای اینکه شناخته نشود نام خود را عوض کرده و “نرجس” گذاشته بود. بعدها که خانم منوّر به نور حمل آقا صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شد اسمشان را “صقیلا” گذاشتند.
آن مرد این خانم را خرید و او را به منزل حضرت امام هادی (علیه السلام) آورد. وقتی به منزل رسیدند حضرت تمام خواب هایی را که دختر قبلاً دیده بود به او تعریف کرد. سپس حضرت این دختر را به عمه شان حکیمه سپردند و سفارش کردند که احکام و آداب اسلامی را به نرجس یاد دهد. وقتی احکام را یاد گرفتند، هنگامی که فرصت مناسبی فرا رسید به عقد حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) درآوردند.
امام هادی (علیه السلام) به نرجس خاتون فرمودند: خداوند کودکی به تو عطا خواهد نمود که بر تمام زمین حکومت خواهد کرد « وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها » (زمر: 69) خداوند می فرمایند: زمین با نور اسم من روشن خواهد شد.
وقتی تفسیر این آیه را از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند، حضرت فرمودند: آن نور، نور فرزند من صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
خواستگاری در موسم حج
نکته عجیب اینکه حضرات معصومین (علیهم السلام) به غیر از اخلاق و شایستگی به چیز دیگری توجه نکرده اند و نگفته اند که بروید و ببینید که این دختر چه کسی است و از چه خانواده ای است.
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: به همراه پدرم در موسم حج مشغول اعمال بودیم. پدرم یک خانمی را دیدند که از جهت اخلاق و مکارم و فضیلت بسیار عالی بود. پدرم فوراً فرمودند: این خانم شوهر دارد؟ گفتند: نه! حضرت فوراً از این خانم خواستگاری کردند. حضرت فقط به اخلاق و رفتار و معرفت این زن نگاه کردند بدون اینکه بپرسند که از کدام خانواده و از کدام کوچه است. وقتی حضرت از این زن خواستگاری کردند این خانم هم با افتخار قبول کرد.
یکی از یاران حضرت که ماجرا را دید ناراحت شد که این چگونه ازدواج کردنی است. در حالی که غافل از این بود که حضرت با علم امامت این کار را کردند. این شخص وقتی این ماجرا را دید، رفت و از خانواده آن زن پرس و جو کرد و دید که از قبیله بنی شیبان است. با خوشحالی آمد خدمت حضرت و گفت: یابن رسول الله! مژده بدهید.
حضرت پرسیدند: چه شده است؟ آن مرد گفت: مژده که خانواده زنی که انتخاب کرده اید از بنی شیبان است. حضرت فرمودند: من تو را مرد عاقلی می دانستم، مگر نمی دانی که خداوند متعال به برکت اسلام این مسائل را منتفی کرده است، تمامی این کاستی ها را برداشته است و فرد مسلمان کاستی و نقصی ندارد و اسلام بزرگواری و کرامت را جایگزین پستی کرده است، الآن یک مسلمان، عِدلِ (کفو) برادر مسلمان است. و همه این نقص ها مربوط به دوران جاهلیت بوده است.
اما متأسفانه فعلاً در جامعه ما شرایط طوری شده است که نطفه حساس ترین انتخاب یک جوان در خیابان و با دیدن رنگ لباس و یا مد شلوار صورت می گیرد.
تو هم ردیف ما نیستی!
امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: مصیبتی از این سخت تر نیست که جوان مسلمانی به خواستگاری یک دختر مسلمان دیگر برود و در جواب به او بگویند که تو از نظر مالی هم ردیف ما نیستی. یک زمانی هست که خود دختر راضی نیست و اگر دختر راضی نباشد نمی شود تو را برای پسری عقد کرد ولی زمانی است که می گویند: تو هم ردیف ما نیستی. این سیره پیامبر یک قضیه سنگینی بود که مسلمانان بعد از ایشان نتوانستند آن را ادامه دهند و بعد از پیامبر این سیره حذف شد.
نظر حضرت علی (علیه السلام) در خصوص معیارهای برتری
روزی حضرت علی (علیه السلام) نشسته بودند. موالی (کسانی که با اسارت به شهر آمده بودند و عرب نبودند) خدمت حضرت رسیدند و عرض کردند: یا امیر المؤمنین! وقتی پیامبر در قید حیات بودند وضع ما چنین نبود و پیامبر برای سلمان و بلال و سهیب از میان اعراب همسر انتخاب کردند، اما بعد از پیامبر مردم ما را در ردیف اعراب و مسلمانان قرار نمی دهند و حق ما را نمی دهند.
امیر المؤمنین (علیه السلام)بلند شدند و آمدند. وقتی وارد مجلس شدند این افراد پشت حضرت مخفی شده بودند، چون می دانستند که حضرت عرب و عجم نمی شناسد. حضرت آمدند و فرمودند: این چه کاری است که می کنید؟ این بی عدالتی است و شکایت این افراد را به مردم رساندند. اما مردم همگی گفتند: که ما زیر بار این کار نمی رویم. عرب را به عقد عجم در آوریم؟ عجمی که از جای دیگر به اینجا آمده است.
در این لحظه حضرت از مجلس خارج شدند اما راوی می گوید: حضرت با عصبانیت خارج شدند و به موالی فرمودند: این قوم شما را در ردیف یهود و نصاری قرار داده است، از شما همسر انتخاب می کنند ولی به شما دختر نمی دهند، حقشان را از شما می گیرند ولی حق شما را عادلانه نمی دهند. گفتند: یا علی! پس چه کنیم؟ حضرت فرمودند: از پیامبر شنیده ام که برکت ده جزء دارد که نه جزء آن در تجارت کردن است. بروید و تجارت بکنید.
وقتی امیر المؤمنین علی (علیه السلام) به خلافت رسیدند، از حضرت سؤال کردند: یا علی! طبقه و ردیف ما با عجم فرق دارد به ایشان دختر بدهیم یا نه؟ حضرت فرمودند: خونتان باهم یکی است ولی شرایط بدنی شما با هم برابر نیست؟
شعار علی (علیه السلام) این بود که مسلمان کفو مسلمان است. در نتیجه حضرت در زمان خودشان می فرمودند: من هیچ برتری بین وُلد اسماعیل و وُلد اسحاق نمی بینم.
اگر به ترکیب زن دست بزنید خواهد شکست
از آن جمله حجاب است. آیا می دانید حجاب برای چیست؟ برای این است که جاذبه حفظ شود. چرا می فرمایند: زن نباید شباهت به مرد پیدا کند؟ در شرع هم تشبّه زن به مرد حرام است. پیامبر لعنت فرستاده است برای زنی که شبیه مرد شود، چنین خانمی چون نقش اجتماعی خود را از دست داده، آن جاذبه اش را نیز از دست می دهد.
“زن، شاخه کج و شکننده درخت سرو است” یعنی چه؟ این که در روایات می فرماید: زن “كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيم” است، شاخه کج درخت سرو است نمی خواهد بگوید زن ذاتاً کج است، خداوند مخلوق کج نمی آفریند، صراحتاً در قرآن می فرماید: « الَّذِى أَحْسَنَ كلَُّ شىَْءٍ خَلَقَهُ» (سجده: 7) « رَبُّنَا الَّذِى أَعْطَى كلَُّ شىَْءٍ خَلْقَهُ ثمَُّ هَدَى» ( طه: 50) می فرماید: همه چیزهایی که من خلق کرده ام زیبا هستند، در خلقت من کجی وجود ندارد.
اما اینکه در روایت می فرماید: زن عرجون قدیم است یعنی اینکه ترکیب خانم را تغییر ندهید، اگر به ترکیب زن دست بزنید خواهد شکست، فقط خدا است که می داند ترکیب زن چگونه است، این روایت می خواهد بگوید: فوراً رنجیده می شود، نگذارید پژمرده شود. به خاطر همین زن را تشبیه به عرجون قدیم می کند.
آیا مهریه قیمت است؟
این جاذبه بایستی حفظ شود، بشر با این جاذبه است که نهاد خانواده را سر پا نگه داشته است.
اول چیزی که بشر بعد از خلق شدن، جذب آن شده است، همین جاذبه است، وقتی خداوند متعال، حضرت آدم را خلق کرد، حضرت آدم به اطراف خود نگاه کرده و دیدند عجب موجود زیبایی کنار اوست، موجودی پر جاذبه که حضرت حوا بودند. تا این جاذبه را احساس کردند، به حسب فطرت دست دراز کردند، که در این حین حضرت جبرائیل دست او را گرفته و فرمودند: خداوند فرمودند: “اینگونه نمی شود، شما اول باید به ایشان هدیه بدهید” و به تعبیر روایات باید نِحلَة بدهید
مهریه قیمت نیست، مهریه در مقابل معامله نیست، بلکه هبه ای است از طرف خداوند متعال و لذا حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) وقتی می خواهند نسخه ای برای مریض بنویسند، می فرمایند: فلان چیز را از مهریه خانم تهیه کن.
حضرت آدم عرض کرد: مهریه این خانم چیست؟ حضرت حوا که به پول احتیاج نداشت – ندا آمد که مهریه ایشان سه بار صلوات بر محمد و آل محمد است.
آسان نمودن مسأله ازدواج
این جاذبه نباید با آداب و رسوم غلط، از سهل الوصول بودن خارج شود، نباید معیار از بساطت خارج شود، نباید معیارها پیچیده شود، رقابت عفن مادی نباید به این عرصه وارد شود، تفاخر اجتماعی در این مسأله پیدا نشود، تفاخر که آمد، این مسأله را نهی می کند. تمایز طبقاتی نباید خودش را نشان بدهد.
آقا رسول الله این قضیه را شروع کردند. چرا؟ در روایات است که حضرت صادق (علیه السلام) می فرمایند: “إن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) زوج ضباعة بنت الزبیر بن عبدالمطلب من مقداد بن الأسود فتکلمت فی ذلک بنو هاشم فقال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) إنی إنما أردت أن تتضع المناکح”
رسول خدا ضباعه را به عقد مقداد در آوردند، به حضرت اعتراض نمودند، حضرت فرمودند: “إنی إنما أردت أن تتضع المناکح” خواستم سطح ازدواج پایین بیاید، معیارها و مرزبندی های مادی وارد این عرصه نشود. این کار را کردم تا امت من، بعد ازمن مسأله ازدواج را مشکل نکنند.
نمونه هایی از تأثیر همسر از زبان علماء
شهید مطهری دیر ازدواج کرده بودند، می فرمودند: اگر می دانستم ازدواج در موفقیت این همه مؤثر است زودتر ازدواج می کردم.
مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی در شبستان زندگی کرده و به مرجعیت رسیده اند، وقتی می خواست به اصفهان برگردد خانمش دستش را گرفت که کجا؟ فرمودند: برای اجاره منزل در نجف پول کافی ندارم. خانمش گفت: بیا من برایت جا پیدا کنم و ایشان را به شبستان بردند.
مرحوم علامه طباطبایی در خانه واقعاً کوچکی زندگی کردند، خانم ایشان چه خانمی بودند، حافظ غزل های حافظ، آقای پهلوانی می فرمودند: از آقازاده ایشان پرسیدیم که رابطه حضرت علامه با مادرتان چطور بود؟ گفت: پدرم یک غزل از حافظ را می خواند و مادرم نیز در جواب ایشان غزلی دیگر از حافظ می خواند. حضرت علامه می فرمودند: ما در نجف با برادرمان بحث می کردیم و دیر می خوابیدیم، ایشان بیدار می ماندند و ما را برای نماز شب بیدار می نمودند.
شوهرداری خوب یعنی چه؟
گاهی شرایط ناخواسته ای به مرد تحمیل می شود که اگر زن نیز این شرایط سخت مرد را تحمل کند و در کنار او باشد می گویند “حُسْنُ التَّبَعُّلِ” (بحار الأنوار ج 74 : 166) حضرت پیامبر فرمودند: جهاد خانم ها حسن تبعّل است. حسن تبعل، نوعاً از شرایط خارج از خانه تحمیل می شود، نه از داخل خانه.
گاهی مرد ورشکست می شود، 40 سال غربت می کشد، 20سال باید سختی بکشد، این شرایط سخت و ناخواسته ای که به مرد تحمیل شود و زن آن را تحمل می کند، گاهی زن را ویران می کند، چون این شرایط استهزاء دارد، تمسخر دارد، محرومیت دارد، اما برای این که همه این تحمل ها آسان شود، حضرت فرمودند: حسن تبعّل در خانم ها ثواب جهاد دارد، نفرمودند: حسن تزوّج، چون حسن تزوّج متوجه مرد است نه زن.
اینجاست که اگر تاریخ را مطالعه کنید می بینید که یک مرد با یک ازدواج موفق با خانمی عالی و موفق چه کارهای بزرگی در شرایط سخت نموده است. در 8 سال دفاع مقدس دیدید که فرماندهان، چطور حماسه ها آفریدند. اگر قرار بود خانم بگوید: نرو، این همه حماسه ها خلق نمی شدند. البته بودند بعضی ها که با فشار خانم از میدان کنار کشیدند اما نقش مؤثری که زنان در دفاع مقدس داشتند هنوز هم ناشناخته مانده است.
درس زندگی را از حضرت زهرا (سلام الله علیها) بیاموزیم
- امیرالمؤمنین در 74 جنگ در مدینه شرکت داشتند. در زمانی که حضرت حضور نداشتند همه کارها به عهده حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود. حضرت آن قدر کار می کردند که روزی حضرت پیامبر آمدند، دیدند که حضرت زهرا در حالی که یک دستش به سنگ آسیاب است و در یک دست ایشان امام حسن قرار دارد و صورتش نیز از آتش تنور سیاه شده است خوابشان برده است. حضرت شروع کردند به گریه کردن. حضرت زهرا چشمانشان را باز کردند حضرت پیامبر فرمودند: “يَا فَاطِمَةُ تَعَجَّلِي مَرَارَةَ الدُّنْيَا لِحَلَاوَةِ الْآخِرَةِ”(بحار الانوار، ج 16 : 143)
- سلمان می گوید: به خانه علی رفتم دیدم که زهرا مشغول کار کردن است و بچه گریه می کند و فضه هم راحت نشسته استراحت می کند. به فضه گفتم: چرا نشسته ای؟ بلند شو و کاری انجام بده. فضه گفت: که حضرت زهرا اجازه نمی دهد من کاری کنم و کارها را تقسیم کرده است، یک روز من کار می کنم و یک روز زهرا.
روزی که پیامبر، فضه را نزد حضرت زهرا (سلام الله علیها) آوردند، آقا رسول الله فرمودند: دخترم تو هم احساس داری فضه هم احساس دارد، یک روز تو کار می کنی و او استراحت می کند و یک روز او کار می کند و تو استراحت می کنی. آن روزی که زهرا (سلام الله علیها) کار می کردند، فضه کاملاً استراحت می کرد ولی آن روزی که نوبت کار کردن فضه بود حضرت به او کمک می کردند و با او مشغول کار کردن می شدند.
- با این همه سختی باز هم مولا علی (علیه السلام) می فرمایند: وقتی وارد خانه می شدم و زهرا را می دیدم تمام خستگی از تنم بیرون می رفت گاهی به حضرت زهرا (سلام الله علیها) می فرمودند: چرا چیزی از من نمی خواهی در حالی که بچه ها در خانه گرسنه مانده اند.
حضرت زهرا می فرمایند: “أَبَا الْحَسَنِ إِنِّي لَأَسْتَحْيِي مِنْ إِلَهِي أَنْ أُكَلِّفَ نَفْسَكَ مَا لَا تَقْدِرُ عَلَيْه (یعنی از خداوند حیا می کنم که تو را مکلف به کاری بکنم که قادر به انجام آن نیستی؛ (بحار الانوار، ج 41 : 30 ) آیا این درد جامعه امروز نیست؟ گاهی حضرت زهرا می فرمودند: پدرم در شب زفاف به من فرمودند که از علی چیزی نخواه مگر اینکه خودش آن را تهیه کند. در تاریخ از این موارد بسیار وجود دارد.
نمونه ای از زنان نمونه تاریخ اسلام
عمروبن حمق خزاعی مرد بزرگواری بود و از یاران بسیار نزدیک امام علی (علیه السلام) محسوب می شد. حضرت هم ایشان را بسیار دوست می داشتند. این مرد محضر پیامبر را نیز درک کرده است و روایت بسیاری از پیامبر نقل کرده است، چنان شجاع و وفادار بود که حضرت به ایشان فرمودند: ای کاش من فقط صد نفر صحابه مثل تو داشتم. از جمله کسانی که حضرت علم منایا (منیه یعنی مرگ) را به او یاد داده بود همین عمرو بن حمق خزاعی بود. حضرت به عمرو فرمودند: در تاریخ اسلام تو اولین کسی خواهی بود که سرت را بریده و به نیزه می زنند و در شهرها می گردانند.
بعد از شهادت حضرت علی (علیه السلام) و صلح امام حسن (علیه السلام) و در زمان صلح، عمرو بن حمق خزاعی در شهرها شروع به سخنرانی و نشر فرهنگ و اندیشه امیر المؤمنین علی (علیه السلام) می کرد. طوری که دیگر معاویه نمی دانست با او چکار بکند، به خاطر همین نامه ای به زیاد بن ابیه نوشت – زیاد بن ابیه که پدر ابن زیاد بود، چون معلوم نبود که پدرش کیست به خاطر همین به او زیاد ابن ابیه یعنی پسر پدرش می گفتند – معاویه به زیاد نامه نوشت و گفت که شر این عمرو را کم کن. زیاد عده ای را جهت مشورت جمع کرد و گفت: با این مرد چه بکنیم؟
یک نفر گفت: من می دانم، تو باید همسر او را دستگیر کنی و به زندان بیاندازی. اگر این کار را بکنی او خودش را تسلیم خواهد کرد. همسر عمرو را که زنی بسیار فصیح بود زندانی کردند، ولی هرچه او را شکنجه کردند که محل عمرو را نشان دهد چیزی نگفت، هرچه او را شکنجه کردند حرفی نزد. به خاطر همین نامه ای به معاویه نوشتند و ماجرا را به اطلاع معاویه رساندند. او نیز پیام داد که آن زن را به شام نزد معاویه بفرستند.
این زن در شام مدت دو سال زیر شکنجه قرار داشت. خبر این ماجرا که به عمرو رسید، عمرو گفت: آن زنی که من می شناسم، اینها نمی توانند حرفی از او بیرون بکشند، عمرو تسلیم نشد و شهر به شهر مشغول نشر اندیشه حضرت علی (علیه السلام) بود و آن زن هم در زندان زیر شکنجه مانده بود. در نهایت عمرو را در شهر موصل دستگیر کردند و سر او را بریده و بر نیزه زدند همان طوری که حضرت فرموده بودند.
سپس سر او را به شام نزد معاویه آوردند. معاویه گفت: سر او را برای همسرش ببرید و ببینید که چه می گوید و سخن او را به من بگویید. آن زن سر عمرو را در دست گرفت و گفت: “اهلاً و سهلاً ” یعنی خوش آمدی. شهادت گوارای تو باد، ای عمرو من تو را هرگز فراموش نمی کنم، بعد گفت: بروید و به معاویه بگوئید: به خاطر این کار روزهای سختی را خواهی دید.
وقتی این پیام را به معاویه رساندند، معاویه آشفته شد و دستور داد که آن زن را نزد او بیاورند. وقتی معاویه گفت: این چه حرفی است که زدی؟ آن زن با فصاحت تمام شروع به صحبت کرد، به طوری که اطرافیان معاویه گفتند: تو اشتباه کرده ای که عمرو را کشته ای! تو باید این زن را می کشتی. معاویه با اشاره انگشت دستور داد که او را از شهر شام بیرون کنند. وقتی که می خواستند او را از شام بیرون ببرند یک جمله گفت: ببینید معاویه به چه روزی افتاده است که با زبانش توان مقابله با من را ندارد و با انگشتش اشاره می کند که مرا از شام بیرون کنند.
این چنین فرصتهایی از کجا فراهم شده بود که چنین شخصیت هایی پرورش یافته بودند. اینها همه به برکت فرهنگ اسلامی است. همه اینها “حُسن تبعّل” است که حضرت امیر می فرمایند: من زهرا را در ازدواج بهترین پشتیبان برای خودم یافتم.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
