شریعتی: بسم الله الرّحمن الرّحیم اللّهم صل علی محمّد و آل محمّد و عجل فرجهم. من بـی تـو دمی قـرار نتـوانم کـرد** احسـان تـو را شمـار نتوانم کرد گر بر تن من زبان شود هر مویی** یک شکر تو از هزار نتوانم کرد خانمها آقایان سلام به این سمت خدا خیلی خیلی خوش آمدید طاعات و عباداتتان قبول باشد انشاالله کم کم دیگر عید فطر صدای پایش را میشود شنید بر همه مبارک و مهنا باشد انشاالله امیدوارم آخرین ماه مبارک عمرمان نباشد حاج آقای عاملی اینجا هستند سلام علیکم و رحمة الله، طاعات قبول باشد و خیلی خیلی خوش آمدید.
حجت الاسلام عاملی: و علیکم السّلام و رحمة الله. محضر همهی عزیزان خودم دعا دارم سلام دارم از خدای متعال عنایت خاصه را مسئلت دارم استجابت دعای « اللهم اجعلني من خاصتک الخاصين لَديک» این را برای عزیزان خودم میخواهم یعنی خدایا من را از آن مخصوص مخصوصین خودت کن « اللَّهُمَّ خصنی مِنْكَ بِخَاصَّةِ ذِكْرَكَ» تمام بندگانش را خدا ذکر میکند یاد میکند « وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا» ولی گاهی ذکرش مخصوص است آن را برای عزیزان میخواهم و خدا را شاکریم که توفیق داده که ما عید ضیافت را عید فطر را ما درک کنیم انشاالله همه جزء آنهایی باشیم که جایزههایشان بهترین جایزه است چون اسم عید فطر یوم الجایزه است حضرت فرمود: جایزهی خدا مثل جایزهی اهل دنیا نیست جایزهی خدا در شأن خود خداست. همهی کسانی که روزه گرفتند انشاالله نماز و روزههایشان قبول باشد جزء کسانی باشند که در عید فطر به آنها میگویند « اِسْتَأْنِفِ اَلْعَمَلَ» عملت را از اول شروع کن یعنی پروند بسته شد هر چه بود کنار گذاشتیم که خدای ناکرده از دنیا میرفتند دیگر هیچ تغییری پیدا نمیشد « ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَ ما أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ» خدا میگوید در نظر من هیچ چیز تغییر پیدا نمیکند ولی ماه رمضان همه چیز را شست مخصوصاً شب آخر را سفارش میکنند شب آخر جزء استثنایی استثنایی است احیایش مستحب است در روایت است خدا در این شبها میلیونها میلیون انسانی که قطعاً اهل جهنم بودند از جهنم آزادشان کرد اما شب آخر معادل همهی شبها خدا این کار را انجام میدهد یعنی بالاخره خدا آن شب سفره را کاملاً باز کرده است درهای رحمت و مغفرت و همه چیز را باز کرده است این شب را عزیزان از دست ندهند مخصوصاً در گذشتگان ما اساتید ما، معلمین ما، ذوی الحقوق ما، شهدای ما، پدر و مادران، هر کسی که در زندگی ما حقی داشته است نباید آنها را ما فراموش کنیم بهترین یاد از آنها این است که در این گونه لحظات به یاد آنها مثلاً بگویی «سبحان الله و بحمده عدد خلقه و رضا نفسه و زنت عرشه و مداد کلماته» انگار که دریای رحمت را بر برزخ آن آقا و خانم ریختید شما، خدا واقعاً به تعداد اینها ثواب میدهد، سبحان الله بحمده، خلق خدا را مگر میشود احسان کرد، و رضا نفسه، آن قد رمیگویم که راضی باشی، زنت عرشه، به وزن کائنات به پدر و مادر من این سبحان الله و بحمده را بفرست و مداد کلماته، کلمات خدا تمام نمیشود مدادش هم تمام نمیشود و لذا آن شب شب مخصوصی است انشاالله ما قدر این لحظاتی که خدا نصیب ما کرده است خوب بدانیم یک نکته هم عرض کنم خیلی خوب است مستحب است در نماز عید عزیزان شرکت کنند و حتماً شرکت کنند وقتی از نماز برمیگردیم امیرمومنان فرمود روز عید أشبه الیوم به یوم القیامت است از همهی روزها بیشتر شبیه روز قیامت است نماز میروید نیت کنید که پای حساب میروید وقتی برمیگردید یا به جهنم برمیگردیم یا به بهشت، انشاالله نیت کنیم که بعد از نماز به رحمت خاص خداوندی برمیگردیم.
شریعتی: بسیار خوب، شما هم ما را دعا کنید وقت نماز عید. خیلی ممنون و متشکرم از لطف و عنایتتان از اینکه سمت خدا را انتخاب کردید برای تماشا و خیلی خوشحالیم که در خدمت حاج آقای عاملی هستیم در این روزهای پایانی ماه مبارک رمضان باید دعا کرد اینطوری « اللهمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهدِ مِنْ صیَامِنَا إیَّاهُ فَاِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِی مَرحُوماً وَ لَا تَجْعَلْنِی مَحْرُوماً» انشالله جزء مرحومین باشیم نه محرومین، امروز ببینیم حاج آقای عاملی برایمان چه آوردند و بنا است چه بشنویم انشالله.
حجت الاسلام عاملی: بسم الله الرّحمن الرّحیم اول این مقدمه را عرض کنم که تا حصار زمان و مکان نشکند ما نمیتوانیم حقیقت ماه رمضان را که توقیق داشتیم در سفرهی ماه رمضان باشیم را درک کنیم خیلیها در برزخ حسرت یک لحظه از ماه رمضان را دارند یک لحظه شب عید فطر را دارند یک لحظه عید فطر را دارند، حصار زمان و مکان باید بشکند که بفهمیم چرا اسمش را گذاشتند رمضان؟ رمضان اسم خداست حضرت فرمود: «لا تقول جاء رمضان ذهب رمضان» رمضان آمد و رمضان رفت با احترام یاد کنید رمضان اسم خداست چرا خدا اسم خودش را گذاشته است؟ تا بگوید که ماه رحمت لاحدی من است خیلی حصار شده است و اگر بیادبانه از رمضان یاد کردید باید کفاره بدهید.
شریعتی: ماه مبارک رمضان.
حجت الاسلام عاملی: بله، تاکید شده است و پیغمبر ما یک جملهی عجیبی فرموده است و این است که: وقتی ماه رمضان حاضر میشد میفرمودند «سبحان الله ما ذا تستقبلون» از چه چیزی شما دارید استقبال میکنید؟ «و ما ذا یستقبلکم» و چه چیزی به استقبال شما میآید؟ «قالها ثلاثا» سه بار این را تکرار میکرد همیشه وقتی ماه رمضان میرسید. اولش هم آن کلمهی سبحان الله خیلی حساب شده است، یعنی شأن خدا وصف خدا خیلی بالاتر از این است که بیاید یک چیزی جلوی شما بیندازد که شما را مثلاً قانع کند که برای شما بس است اینطور نیست. یکی از اسامی خدا این است که: «المؤتی جلائل النّعم المکرمة» اللّهم انّک انت المؤتی جلائل النعم المکرمة لمن ناجاک بلطائف و رحمتک، نعمتی که خدا میگوید جلائل النعم است، و عید فطر هم چیزی که خدا میدهد علامه طباطبایی میفرمود: دفعة نمیدهد اگر دفعة بدهد شما تحملش را ندارید در طول سال این را به عمر شما نازل میکند هر وقت دیدید که یک حال خوبی پیدا کردید آن مدیون ماه مبارک رمضان است از آنجا گرفتید حالا در این چنین ماهی که…
شریعتی: اینجا دخل میکنی در کل سال خرج میکنی.
حجت الاسلام عاملی: بله، نگویمت که همه ساله می پرستی کن** سه ماه می خور و نه ماه پارسا باش، جناب حافظ میگوید، صحبت و موضوعی که انتخاب کردم این است که خدای متعال ما را توفیق داد که ماه مبارک رمضان را درک کنیم حالا در آخر ماه مبارک این خروجی روزه گرفتنهای ما چه میشود؟ حضور سفرهی خدا که مأدَبَةُ الله است هم قرآن مأدبة الله است هم ماه رمضان مأدبة الله است. مأدبة سفرهای است که آن را باز میکنند و مردم را دعوت میکنند یعنی مدرسه، هم قرآن و هم ماه رمضان مدرسه است واقعاً مدرسه است. یک آقایی گفتند که به من گفتند که چهل روز آب و غذا کم میخوری یا نمیخوری، آقای میانجی این را نقل میکردند میفرمودند: بعد ایشان گفتند بعد از چهل روز «کنت أنّی أقل فوق العالم» احساس میکردم که من فوق العالم هستم. هر گرانی و کسل خود از تن است** جان زخفت جمله در پرّیدن است. صحبت من این است که خدای متعال هر افطاریاش وقت افطار از سر تعجب میگفت که« ما أطیب ریحُک و روحک» چه روح با طهارتی پیدا کردی چه بوی خوبی پیدا کردی، همه چیز بو دارد انسان بو دارد، کافر بو دارد، دروغ بو دارد، کسی که دروغ بگوید بوی آن متصاعد میشود به ملائکه میرسد نفرین میکنند و لعنت میکنند به کسی که دروغ بگوید اعمال ما همه، زنا کرده است ربا خورده است. زانیان را گند اندام نهان** خم خوران را بود گند دهان** گند مخفی کان به دلها میرسید** گشت اندر حشر محسوس و پدید. همهی اینها خودش را در محشر نشان میدهد آن وقت…
شریعتی: یعنی همهی اینها یک بروزی دارد.
حجت الاسلام عاملی: بله یعنی پشت سری دارد. صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی. این بدن ما دیوار است این دیوار یک وقتی ریخته میشود پشت این دیوار موجودات عجیبی خودش را نشان میدهد قیافههای خاصی خودش را نشان میدهد پیغمبر ما فرمود: من در معراج دیدم بعضیها شکمشان کَالبُیوت، مانند خانهای شیشهای است و پشت شیشه حیواناتی آنجا میلولند، گفتم جبرئیل مَن هؤلاء؟ اینها چه کسانی هستند؟ گفت: هؤُلاءِ أَكَلَةُ الرِّبا. هر چه میخواهد بلند شود به زمین میافتد این ربا خوار، چرا؟ چون در دنیا کاری کرد که مردم زمین بخورند. «يتخبَّطه الشيطانُ من المس» که مثال میزند خدا برای ربا خوار، میتواند کاری کند که سرش گیج برود به زمین بخورد آن خودش را آنجا نشان میدهد من عرضم این است که این شخصی که خدای متعال تعجب میکند که روح با طهارتی دارد چه بوی خوبی داری سی روز خدا این جمله را گفت حالا این طهارت روح نتیجهاش چه میشود بعد از ماه رمضان خارج شویم چه تغییری در رفتار ما پیدا شد که کسی بگوید که شما ماه رمضان دارید ما نداریم حالا چه فرقی درست شد بین شما و ما؟ شما علی بن ابی طالب را دارید ما نداریم چه فرقی بین ما و شما شد؟ شما حسین بن علی را دارید و ما نداریم چه فرقی شد بین ما و شما؟ اینجا است که بحث مهمی درست میشود آیا الان که از ماه رمضان خارج میشود واهمه از گناه داریم؟ آیا الان به علاقه به خلوت و نجوا داریم؟ آیا از قضایای شخصیه میترسیم؟ بدترین عقبه برای انسان بهترین مانع برای سلوک انسان حرفهای شخصی است که چه شد و چه شد؟ که متأسفانه نقل مجالس شده است «وتحسبونه هينا وهو عند الله عظيم» خدا در قرآن فرموده است که شما بهتان و افترا را آسان میدانید، خدا به چه چیزی عظیم میگوید اگر ما از حرف شخصی واهمه نداریم یقین بدانید که هیچ کاری نکردیم ماه رمضان، هیچ کاری نکردیم.
شریعتی: یعنی الان وقت حساب و کتاب است امروزمان با اول ماه رمضان چه فرقی داشته است؟
حجت الاسلام عاملی: احسنتم، روزه گرفتید، نجوا کردید، قرآن ختم کردید، دعا خواندید، مناجاتها را خواندید…
شریعتی: شبهای قدر را پشت سر گذاشتیم.
حجت الاسلام عاملی: بله، تشنگی و گرسنگی، این در روحیات شما باید اثر بگذارد اگر مدال «يُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ راجِعُونَ» پیدا کردید همه چیز گرفتید خدا میگوید که متقین کسی است که وظیفهاش را انجام میدهد ولی باز میترسد چرا میترسد؟ «أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ راجِعُونَ» یک روزی ملاقاتی با ما دارد. الان بعد از ماه رمضان، آیا ماه رمضان خودش را در بازار نشان میدهد؟ آنهایی که احتکار کردند آنهایی که میدانستند اگر دلار بخرند متلاطم میشود معیشت یک عده تأثیر میگذارد در معیشت مردم عذاب دادند به مردم « إنَّ اللهَ يُعذِّبُ الَّذينَ يُعذِّبونَ النَّاسَ في الدُّنيا» خدا عذاب میدهد به کسی که مردم را در دنیا عذاب میدهد. ارزش مال خودت را میتوانستی در جای دیگر تأمین کنی ارزش پولت حفظ شود میدانستی یک دلار بیاورری به بازار تیر مستقیم به قلب دشمن است اگر بازار بکشی اوضاع ارز متلاطم شود آن وقت سفرهی مردم را دزدیدی، در روایت است که اغنیا در آخر الزمان «یسرقون زاد الفقرا» توشهی مردم را میدزدند سفرهی مردم را میدزدند کسی که احتکار میکند ببیند بازار چه میشود؟ پناه بر خدا که این فرهنگ دینی ما باشد فرهنگ اسلامی ما باشد فرهنگ اهل بیت باشد امام صادق عامل کارگزار داشت برای تجارت آمد گفت چه سودی آوردم، حضرت فرمود: این سود متعارف نیست از کجا آوردی؟ گفت: به مصر رفتم گندم برده بودم تجار به من گفتند چند روزی هم صبر کن، الان قبل عید میگفتند چند روز صبر کن چند روز صبر کن عین همین گفتند چند روز صبر کن بازار بدتر شود…
شریعتی: قیمت گندم بالا میرود.
حجت الاسلام عاملی: میگوید قیمت بالا رفت با سود مثلاً صد در صد فروختم آوردم حضرت فرمود پول من را کنار بگذار مبادا آن پول وارد خانهی من شود این ادبیات اهل بیت ما است. سر معصوم کلاه نمیرود. آقای بهجت گفت که خیلیها میگویند که علی را دوست دارم علی را دوست دارم این شعر را خواند: و کل یدّعی وصلا بلیلی** ولیلی لاتقر لهم بذاکا خیلیها میگویند لیلی را دوست داریم ولی لیلی اصلاً محل به اینها نمیگذارد حالا این ماه رمضان این طهارت خود را باید نشان دهد در بازار، در اداره، در کارخانه، در کارخانه ما احساس جمعی باید حاکم باشد که ما نگوییم کارخانه برای صاحب کارخانه است مال کشور من است این مال ثروت من است ثروت کشور من است من میترسم به جاهای باریکی برسیم اگر ماه رمضان خودش را در کلاس نشان دهد، در اداره نشان دهد، حضرت آقای شریعتی…
شریعتی: خیلی نکتهی مهمی است.
حجت الاسلام عاملی: ببینید کسی که استخدام شده است زمانش را فروخته است در اداره اینکه بیایم به موبایل نگاه کنیم ندارد از هر کسی میخواهید بپرسید چون زمان برای خودش نیست چرا استخدام شدی؟ چون زمانت را فروختی. یکی از عرفای ما در شهر ما رفته بود کارگر یک پزشک را گفته بود که مرغ را ذبح کن بعد رفته بود پیش دکتر که آدم محترمی هم بود گفته بود من را ببخش من چند لحظه وقت کارگر تو را گرفتم. یک کشور خارجی دو کارگرش در شهر کار میکردند در مبل سازی، بعد شش ماه که خواستند بروند حلیت خواستند گفتند ما را حلال کن گفت من مثل شما کارگر ندیدم چرا حلال کنم؟ گفتند که ما هر روز چند دقیقه برای نماز خارج میشدیم. آن را به ما ببخش آن زمان وقت شما بود یعنی این ادبیات باید واقعاً تبیین شود.
شریعتی: چهقدر فاصله است.
حجت الاسلام عاملی: و من باز اجازه دهید از فرصت استفاده کنم الان که ماه رمضان است و ما این طهارت را پیدا کردیم این طهارت باید خودش را در محیط زندگی ما نشان دهد یا نه؟ الان بعد از عید فطر یک مسافرت عظیمی درست میشود خدا را شکر؛ یک مسافرت عظیمی، شما بروید به طبیعت نگاه کنید همیشه غصه است برای ما چنان پلاستیک و مشمع و همه جا را باد زده است اطراف روستاها را ببینید آنقدر مشمع چسبیده است به درختها به محیط…
شریعتی: حالا باز این سالها خیلی بهتر شده است.
حجت الاسلام عاملی: این خیلی عیب است برای ما، بشقابی که… من یک وقت شعار محیط زیست درست کردم برای استان خودمان گفتم بشقابی که میخوریم نباید آب دهانمان را در آن بشقاب بریزیم که به منزلهی ریختن آب دهان به ظرف غذای ماست و واقعاً هم نفوذ میکند اینها میرود گرفتاریها درست میکند بحث ما این است که بعد از ماه مبارک رمضان مگر نمیگوییم روزه «الصّوم جَنَّة مِنَ النّار»؟ روزه سپر است از آتش جهنم، روزه میتواند آن آتش را خاموش کند آتشهایی که در جامعهی ما هست ناهنجاریهایی که هست نمیتواند خاموش کند؟ این را ما داریم بحث میکنیم یعنی بعضیها آنقدر ماه رمضان هنوز تمام نشده ولخرجی و بدخرجی میکنند هر چه جمع کردند همه را از دست میدهند که دیگر توشهای ندارند که قدرت روحی باشد برای آنها، آن یکی پرسید اشتر را که هی** از کجا میآیی ای اقبال پی، گفت از حمام گرم کوی تو** گفت خوب پیداست از زانوی تو. پس از ماه رمضان داری میآیی پس الان این را گذاشتی در فضای مجازی هزار نفر این را خواندند سه هزار نفر این را خواندند بیست هزار نفر خواند یک تهمت است نمیشود جمعش کرد یک بهتان و افترا را نمیشود جمع کرد سی هزار افترا، ای خدا، ای خدا آنقدر وحشتناک است پس این ماه رمضان چه شد خودش را قرار است کجا نشان دهد؟ «لعلّکم تتّقون» فقط برای یک ماه است؟ حیف است خدا برای یک ماه این آیه را نازل کند امام حسین برای ده روز است؟ حیف است برای ده روز سرش از قفا بریده شود امام حسین برای همیشه است در تمام زندگی ما حضور داشته باشد امام حسین یک سبک زندگی است عاشورا یک سبک زندگی است
شریعتی: همین طور است بله.
حجت الاسلام عاملی: حالا ما شروع میکنیم عرضم خدمت شما، اولاً این را باید دقت کنیم که رمضان المبارک مقدمه است برای لقاء خدا ضیافت الله مقدمه است برای لقاء الله رجب مقدمه بود شعبان مقدمه بود برای رمضان المبارک، رمضان المبارک مقدمه است برای ذی الحجه، میدانید از شوال میشود احرام ذی الحجه بست؟ تا شوال وارد نشود نمیشود احرام ذی الحجه بست یعنی عمره را بست عمره کسی که میخواهد انجام دهد از شوال میتوانند عمره را ببندند این ارتباط دارد به هم. اصلاً توجه کردید که در دعای ماه رمضان چهقدر از حج صحبت کرده است «اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام».
شریعتی: این پیوندش کجاست و چیست؟
حجت الاسلام عاملی: چون این مقدمه است به لقاء الله برسیم لذا اولین سوالی که اینجا میشود ما برای لقاء آماده شدیم؟ یعنی روی ملاقات با خدا را داریم؟ میدانید که تمام گناهان قیافه درست میکنند افکار بد قیافه درست میکند نیتها قیافه درست میکند، خیالات، خطورات، خاطرات همه قیافه درست میکنند، اینها همه مواد صورتهای برزخی ماست، اینکه در چشم دیگران خودمان را جست و جو کنیم آنها به ما بگویند باریکلا، اما رضای خدا را روی زمین بگذاریم به نظر شما این چه معاملهای است؟ «الدنيا سوق، ربح فيها قوم وخسر آخرون» به منزلهی بازار میماند از این طرف وارد میشوند از آن طرف خارج میشوند یک عده خسارت کامل یک عده سود کامل، خدای متعال اول دستور به نماز میدهد بعد میگوید «و لذکر الله اکبر» میگوید شما در نماز من را یاد کردید در مقابل من هم شما را یاد میکنم اینکه من شما را یاد میکنم اکبر است از اینکه شما من را یاد میکنید.
شریعتی: از آن طرف مهمتر است بزرگتر است.
حجت الاسلام عاملی: خدا به دو چیز گفته است اکبر، روی این معامله نکنیم اگر این دو را بعد از ماه رمضان داشته باشیم بس است. اولش «و لذکر الله اکبر» کاری کنید که من شما را یاد کنم «أذکرونی أذکرکم» اوایل انقلاب علامه طباطبایی را آورند تلویزیون برنامه صحبت کرد بعد گفتند یک نصیحتی برای ملت ایران داشته باشید فرمود: این آیه را خواند «أُذکروني أَذکرکم» یعنی لب مرطوب باشد به ذکر خدا؛ یعنی ذکر یعنی مطالعهی جمال خدا، اگر جمال را گرفتید استمرار میکند به ذکر جمال شما را، که در دعای مناجات شعبانیه میخواندیم «اِلهی وَ اَلْهِمْنی وَلَهاً بِذِکْرِکَ اِلی ذِکْرِکَ» خدایا به من وله بده عطش بده ذکر پشت ذکر.
شریعتی: بیاید تمام وجودت را بگیرد.
حجت الاسلام عاملی: چهطور بگیرد؟ قاب جمال را ببین «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ» دیگر هیچ چیزی نماند و واقعاً همینطور است این را باید رفت چشید و رفت رسید به آن، وقتی که جمال حضرت حق خودش را نشان داد در تمام ذرات عالم، تمام ذرات عالم شد قاب تصویر حضرت حق «هُوَ مَعکُم أینَما کُنتُم» آن وقت یک هیبتی انسان را میگیرد یک اضطراب مقدسی انسان را میگیرد یک خشیت و خوف مقدسی انسان را میگیرد یک لحظه انسان را رها نمیکند آن وقت لب همیشه مشغول به ذکر است که پیغمبر ما فرمود: «تَنَامُ عَيْنَايَ وَ لاَ يَنَامُ قَلْبِي» چشم من میخوابد ولی قلب من در حال ذکر است. به دو چیز خدا اکبر گفته است اولش این است که «و لذکر الله اکبر و رضوان من الله اکبر» در هر جا بگو رضایت خدا اینجا چیست؟ الان من بیایم سرم را برهنه کنم آن وقت جوانی که نمیتواند ازدواج کند مقدمات ازدواج چهقدر سخت شده است نیاز طبیعی جوان است که ازدواج کند جامعه نباید تماشاگر باشد اگر تماشاگر باشد آتش همه جا را میگیرد جامعه بیرحم است هر کسی به این آتش بدمد پیش خدا هیچ جوابی ندارد یک بخش این است که تو با آرایش خودت میآیی این جوانی که نیاز طبیعی است در آنجا به زندگیاش آتش میزنی همین آتش میشود آتش جهنم. چون ز خشم آتش تو بر دلها زدی، مایهی نار جهنم آمدی. هنر این است که در سلوک اجتماعی جزئیات را لحاظ کنی.
شریعتی: ما اصلاً یکی از مشکلات اساسی ما حاج آقای عاملی با این نکتههایی که شما گفتید این است که ما خطکش نداریم در زندگیمان. معیاری نداریم بر اساس آن زندگی کنیم باری به هر جهت داریم زندگی میکنیم.
حجت الاسلام عاملی: وقتی که واهمهی قدسی بیاید چانه را عقل میچرخاند هر کاری را انجام دهد اول برای خدا جوابی آماده میکند «فأعدّ له جواباً» در روایت است اول برای خدا جوابی آماده کن بعد آن کار را انجام بده اینکه نمیشود لذات مقطعی را نگاه میکنیم، لذات عضوی را نگاه میکنیم.
شریعتی: منفعت شخصی را نگاه میکنیم.
حجت الاسلام عاملی: چند تا تحسین را نگاه میکنیم اما تحسین اصلی این است که خدای متعال بگوید: «نعم العبد انّه اوّاب» تو نعم العبد شوی خدا میگوید نعم الاجیب، «وَ لَقَدْ نٰادٰانٰا نُوحٌ فَلَنِعْمَ اَلْمُجِيبُونَ» فلنعم المُجیبون را با چه معامله کردی؟ حالا این تبعات اجتماعی را بعد از ماه رمضان اینجا باید خودش را نشان دهد که در یک لحظه از زرگری به کوزه فروشی رسیدی. که دنبالهاش است که نمیخوانم بخوانم…
شریعتی: ترقی معکوس کردهای.
حجت الاسلام عاملی: آره، واقعاً وحشتناک است چند روز دیگر از اینها خبری نیست باریکلا گفتنها نیست، احسنت احسنت نیست، همه جا میگویند باریکلا چه قیافهای چه… قرآن را که بزرگترین تکریم خداست به اندازهی یک قران با تو حرف زده است اول سورهی نور گفته است: «سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا» فرضناها فقط در سورهی نور گفته است چون آیات حجاب در سورهی نور است فردا خداوند متعال یک سوالی کند که من به اندازهی یک قرآن با تو حرف زدم«سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا» چهطور شد آمدند تلقین که برای تو میخواندند گفتند بگو القرآن کتابی؟ چهطور آمدند با کفن مستورت کردند که بدنت دیده نشود ولی در زندگی تو که مستور نبودی؟ البته ما باید به جامعه نگاه کنیم به یک طرف بچسبیم اینطور نیست. آنهایی که خیانت مالی میکنند بسیاری از بِزِههای اجتماعی تظاهری از فقر است هر کسی در آن باب وارد شود و باعث بشود که بالاخره فقر«الفَقرُ سَوادُ الوَجهِ فِي الدّارَينِ» دین ما هیچ وقت فقر را تایید نکرده است حالا به بحث اصلی برمیگردم که میخواهد خودش را نشان بدهد در آخر ماه رمضان خروجی اول را که نگاه میکنم که کف نفس است، لعلکم تتقون، خودش را نشان دهد در برابر حرام زانوهایش نلرزد…
شریعتی: محکم بایستد.
حجت الاسلام عاملی: کسی که زانویش بلرزد در جهنم بلرزد در جهنم باید روی زانو بایستد «وَ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا» جثی یعنی روی زانو، چرا؟ چون وقتی بیت المال را دیدی وقتی اضطرار را دیدی زانوهایت لرزید. آنقدر انواع اضطرار داریم ما در جامعه در اقشار مختلف اضطرارها درست میشود امتحان خداست بر آن اضطرار باید دو پا به جفت حواسمان باشد که خدا سراغ ما آمده است «وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً» خدا میگوید در یک لحظه میتوانم تمام مشکلات را حل کنم «وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ» چرا این کار را نکردیم؟ چون دنبالهاش میگوید:«وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً» این اولی. یک دانق را دستت است برگردان، بعد از ماه رمضان هر کسی یک دانق یعنی دانگ، هشت جو، این را این را برگردانی به بیت المال معادل با صدها حج است من یک وقتی در سمت خدا شروع میکنم مقایسه عبادات را که دین انجام داده است که آنقدر مقایسه دارد آنقدر مقایسه دارد یعنی در یک سطح نیست یک شکل هندسی باشد احکام دین، بعضی استثنایی در آن تأکید شده است اینکه حرام را به جایش برگردانید مشغول الذمهی کسی، مشغول الذمهی ملت، مشغول الذمهی بیت المال بعد از ماه رمضان نباشید. آینده روی گذشته بنا میشود اگر گذشته خراب است دیگر گذشته درست نمیشود یک آمریکایی میگوید که گذشته اصلاً گذشته نیست گذشته حضور دارد خیلی خوشم آمد از تعبیرش.
شریعتی: گذشته نمیگذرد هست.
حجت الاسلام عاملی: بله، حالا این کف نفس باعث میشود که شما در پای محاسبه هم خلاص شوید چون پای محاسبه خیلی دیدنی است تا چشم ظالم به جهنم میافتد میلرزد «تَرَى الظَّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا کسبوا» عمل خودش را که میبیند میلرزد آیهی قرآن است «تَرَى الظَّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا کسبوا وَهُوَ وَاقِعٌ بِهِمْ» نمیشود از آن فرار کند. دوم: در ماه رمضان آخرش نگاه کن آیا این روزه که گرفتی درد گرسنگی را چشیدی تصمیم گرفتی نسبت به فقرا یک تأملی داشته باشی؟ چیز اضافه داری بترسی، پول اضافه داری بترسی؟ که پول فقراست در مال تو، یک سهمی جدا کنی برای آنهایی که… خدا اگر بخواهد فقر را ریشهکن میکند ولی از ما قرض الحسنه میگیرد برای چیست؟ برای ما است که ببیند ما اراده داریم از پول بگذریم این اراده بهشت را درست میکند « يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً» خرج اضافه نیست آخرت یعنی در یک کلمه بعد از ماه رمضان یکه خوار نباشیم فقرا را شناسایی کنیم در فامیل و غیر فامیل و تماشاگر نباشیم حضرت یوسف وقتی به ریاست رسید هیچ وقت سیر نمیشد مدام گرسنه بود میخورد گرسنه بود گفتند الان که دیگر قحطی نیست «فقیل له تجوع و بیدک خزائن الارض» خزائن الارض دست تو است. فقال: أخاف أن أشبع، این خوف، خوف مقدسی است این خوف را اگر یک مومن یک مسئول نداشته باشد وا مصیبتا است به خدا پناه میبریم.فقال:« أخاف أن أشبع و أنسى الجياع» میترسم سیر شوم و گرسنهها را فراموش کنم میخواهم همیشه گرسنهها در ذائقهی من باشند که در شهر من گرسنه هست.
شریعتی: آن گونه که امیرالمومنین که نکند در یمامه و یمن کسی باشد که گرسنه شب سر بر بالین بگذارد.
حجت الاسلام عاملی: میدانید معنی این چیست؟ حضرت امام دست میگذارد آنجا که تنها کسی که برای احتمال گرسنه مانده است چون میگوید لَعَلَّ أَوِ الْيَمامَةِ، برای شاید.
شریعتی: شاید در یمامه گرسنه باشد.
حجت الاسلام عاملی: امام ما است. سوم: که سوم را ما کار داریم اگر این جلسه هم نرسیم باید ادامه دهیم این است که تمام شرف ماه رمضان از قرآن است اگر ما میخواهیم تمام لحظات ما رمضانی باشد رمضانی نشان دهد باید خودمان و اهل بیتمان در فضای قرآنی زندگی کنیم جامعه را کنیم فضای قرآنی حاکم شود در جامعه، هر ملتی دو مطالبه دارد از حکومت خودش، مطالبهی اول تأمین نیازهای مادی است مطالبهی دوم فضای سالم تربیتی است یکی از آرزوهای بشریت فضای سالم تربیتی است آرزو، از امام زمان بزرگترین آرزو این است که بیاید فضای سالم تربیتی درست کند علامه جعفری میفرمود: آن اشکهایی که ریخته شده برای گرسنگی گرسنگان، برهنگی برهنگان، اگر یک هزارم آن ریخته میشد برای گرسنگی کسانی که از نظر روحی گرسنه بودند الان نه گرسنهای بود نه بدون لباسی بود، برهنهای بود. ایشان میفرمایند این از آن سخنان نهایی است بعضی سخنان را که خیلی خوشش میآمد مرحوم میگفت سخن نهایی، این از آن سخنان نهایی است قرآن بیاید خودش را در زندگی ما نشان بدهد و لذا بنده وارد میشوم یک مقدار از فضیلت قرآن سخن بگویم.
شریعتی: حتماً بفرمایید.
حجت الاسلام عاملی: اولاً پیغمبر ما فرمود که اول کسی که وارد محشر میشود من هستم«أنا أول وافد على العزيز الجبار يوم القيامة» اول کسی که به محشر وارد میشود من هستم یعنی اول کسی که از قبر بلند میشود من هستم خدا به جبرئیل دستور میدهد که برو صدایش بزن، میآید میگوید یا ابالقاسم طوری نمیشود میگوید یا محمد باز هم خبری نمیشود یا احمد خبری نمیشود، میگوید خدایا ایشان را هر چه صدا میزنم جواب نمیدهد آن طوری که یادم است میگوید برو بگو یا شفیع المسلمین، بله، آن وقت «و کتابه» قران وارد میشود «و أهل بیتی» اهل بیت من وارد میشود «ثمّ امّتی» سپس امت من وارد میشود «ثمّ اسئلهم» من سوال میکنم از امت خودم «ما فعلتم بکتاب الله» من برای شما قرآن آوردم من برای شما معجزهی علمی آوردم کلام خداست کلام خدا را آوردم واسطه شدم که خدا به اندازهی یک قرآن با شما حرف بزند و اهل البیت من اهل بیتم را آوردم برای شما، شما چه کردید با اهل بیت من؟ چه کار کردید با کتاب من؟ پیغمبر ما این سوال را خواهد کرد. از حالا خودمان را آماده کنیم برای جواب این سوال که بگوییم خدایا ما برای قرآن این کارها را کردیم دارالقرآن راه انداختیم، طفلهای خودمان را بردیم که قرآن یاد بگیرند، پیغمبر ما رد میشدند از یک قبرستان، گفتند که از این قبر آتش میرود به بالا برگشتنی گفتند یا رسول الله، الان هم میسوزد گفتند نه، حضرت فرمود: نه برای این که یک فرزندی داشت که امروز یاد گرفت بسم الله الرحمن الرحیم. قرآن شعور دارد سه طائفه شکایت میکنند پیش خدا، مسجدی که خراب شود مسجد را فقط در محرم باز میکنند در حالی که مسجد قلب محله است نماز جماعت باید برگزار شود مردم بدون ثواب نماز جماعت از دنیا نروند بزرگترین پشیمانی است یک میتی از دنیا برود در نامهی عملش نماز جماعت نیست نماز جمعه نیست ده نفر هم بشود نماز جماعت هیچ کسی نمیتواند ثوابش را بنویسد یعنی هیچ سهمی ندارد؟ عالمی که بین جهال است و قرآنی که معلق است گذاشتند یک کنار غبار آن را گرفته و کسی نمیخواند. یک روایت میخوانم آنقدر مهم است پیغمبر ما فرمود: هر کسی به فرزندش قرآن یاد بدهد دستش را بگیرد یا خودش یاد بدهد یا ببرد در دارالقرآن بگذارد«فكأنما حج البيت عشرة آلاف حجة» این مثل این است که ده هزار حج را انجام داد چون فرزندش قرآن را یاد گرفت ببینید این تکریم علم است قرآن یاد گرفته است یعنی مطالب علمی یاد گرفته علمیترین کتاب است قرآن، «و اعتمر عشرة آلاف عمرة» ده هزار عمره انجام داده است میدانید یک عمره چهقدر سخت است میدانید یک حج چهقدر سخت است؟ تازه این حج، حج مقبول است یعنی انگار ده هزار حج مقبول انجام داده است ده هزار عمرهی مقبول انجام داده است «و أعتق عشرة آلاف رقبة من ولد إسماعيل عليه السلام» انگار آزاد کرده است ده هزار رقبه از اولاد اسماعیل میدانید که یک رقبه آزاد کردن چهقدر ثواب و چهقدر هزینه دارد؟ چرا؟ چون این رفته است درس یاد گرفته است و «وَ غَزَا عَشَرَةَ آلاَفِ غَزْوَةٍ» انگار که ده هزار بار در جهاد شرکت کرده است «وَ أَطْعَمَ عَشَرَةَ آلاَفِ مِسْكِينٍ» و اطعام داده است بیچارهای که سفرهاش هیچ چیزی ندارد بچههایش دارند از گرسنگی میمیرند ده هزار بیچارهی اینطوری را، شما اطعام کنید چه قدر ثواب دارد میگوید آن بچهات را که بردی قرآن یاد گرفت یک نسل سالم را پایهگذاری کردی نسل قرآنی بعد از خودت روی زمین سنگینی میکند این بهتر است از ده هزار مسکین مسلم جایع، یعنی گرسنه«وَ كَأَنَّمَا كَسَى عَشَرَةَ آلاَفِ عَارٍ مُسْلِمٍ» و ده هزار مسلمانی که احتیاج به لباس دارد و لباس ندارد انگار لباسش را تأمین کردی (مستدرک نوری جلد 4 صفحهی 247)…
شریعتی: این همه فضیلت این همه ثواب.
حجت الاسلام عاملی: اگر ما میخواهیم نشان دهیم که در ماه رمضان تعظیم کردیم در برابر عظمت قرآن، تمام عظمت ماه رمضان از قرآن بود تمام عظمت شب قدر از قرآن بود تمام کتابهای آسمانی در ماه رمضان نازل شده است تعظیم میخواهیم بکنیم در برابر وحی که ماه رمضان نازل شده است یک حرکت قرآنی باید داشته باشیم تا بگوییم که خدایا گرفتم بهترین راهش این است که فرزندان ما فرزندان قرآنی باشند یک طفل شش ساله پنج ساله در قم که من بودم در همسایگی ما بود بچهی اصفهان بودند رفته بود آموزشگاه قرآن را یاد گرفته بود دختر خانم پنج ساله آمد خانهی ما به من گفتند این قرآن را خوب یاد گرفته من خواستم امتحانش کنم گفتم که میخواهم با پدرت دعوا کنم گفت قولوا للناس حصنی، گفتم خیلی از دست پدرت عصبانی هستم، گفت: وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ، هر کاری کردم…
شریعتی: با قرآن جواب داد.
حجت الاسلام عاملی: این چهقدر ارزش دارد میلیاردها پول را در یک کفهی ترازو بگذارید این اثر تربیتی را بگذارید اگر یک پدری با آن میلیاردها پول عوض کند خاسر است. انشاالله که ما ادای دین کنیم در برابر قرآن.
شریعتی: انشاالله و امیدوارم که جامعهی ما هم جامعهی قرآنی شود و امیدوارم که توفیق عمل به آیههای نورانی قرآن کریم را خداوند به همهی ما عنایت کند سالها قبل روزهای اول سمت خدا قرار گذاشتیم برای اینکه حال و هوای تلاوت قرآن و این جزءخوانی مرسوم ماه مبارک رمضان در طول سالمان هم استمرار داشته باشد روزی یک صفحه قرآن کریم بخوانیم و حالا موفق شدیم با اهالی خوب سمت خدا شاید شش هفت دوره ما قرآن را ختم کنیم امروز هم عزیزانم صفحهی 280 را تلاوت خواهند کرد آیات نورانی این صفحه را بشنویم برای مشارکت در قربانی ماه شوال عزیزان میتوانند با ما همراه شوند هم به کانال سروش و ایتا میتوانند مراجعه کنند هم با ارسال عدد 14 به 20000303 از نحوهی مشارکت مطلع شوند باز میگردیم با احترام با شما هستیم و در کنار شما بفرمایید خواهش میکنم.
اللّهم صلّی علی محمّد و آله محمّد
صفحهی 280 قرآن کریم
شریعتی: اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم انشاالله که حال دلتان خوب باشد و امیدوارم که این عید بزرگ عید طاعت و بندگی بر همه مبارک و مهنا باشد. گفت من نام کسی نخواندم الا تو** با هیچ کسی نماندهام الا تو** عید آمد و من خانه تکانی کردم** از دل همه را تکاندهام الا تو، امیدوارم که خدا را همیشه مهمان قلبهایمان بکنیم اشارهی قرآنی امروز را حاج آقای عاملی بفرمایند و انشاالله خداحافظی کنیم.
حجت الاسلام عاملی: بسم الله الرحمن الرحیم سورهی نحل آیهی111 از آیات بسیار عجیب قرآن است«يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا» تمام انسانها در روز قیامت از خودشان دفاع میکنند« وَتُوَفَّىٰ كُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ» و توفیه است که حساب میشود برای همه و ظلمی هم صورت نمیگیرد سه قاب تصویر دارد قران، یکی قاب تصویر جمال حضرت حق است یکی هم قاب تصویر صحرای محشر است در هر دو به طور مفصل خدای متعال کار کرده است و آیات نازل کرده است یکی هم قاب تصویری است از شخصیت حضرت ختمی مرتبت، این آیات از آن آیاتی است که مربوط میشود به صحرای محشر طوری است که از شدت وحشت همه به فکر خودشان هستند« تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا» همه مشغول خودشان میشوند پیغمبر ما فرمود مردم پابرهنه و ریان به محشر میآیند خانم پیغمبر فرمود یا فصیحتا، حضرت فوراً این آیه را خواند« لِكُلِّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُمۡ يَوۡمَئِذٖ شَأۡنٞ يُغۡنِيهِ»هر کسی یک کاری دستش داده است و توجه ندارد که چه کسی در کنار من ایستاده است.
شریعتی: اینقدر که اوضاع سهمگین است.
حجت الاسلام عاملی: در نمازهای خودتان سورهی عبس را بخوانید یک کلمه هم وحشتناک است گفته است توفّی، اولاً معلوم میشود که دفاع از خود فایدهای ندارد جوابش را داده است چون توفی حساب میشود مربوط به دفاع تو نیست دفاع را در دنیا میکردی توفیه حساب میشود این توفیه آنقدر برای اهل حساب وحشتناک است نگفت به حسابتان میرسم توفیه، توفیه یعنی تا آن ذره کوچک کوچک به آن رسیدگی می شود در روایت هست که اگر خداوند از ذره کوچکتر پیدا میکرد آن را میگفت« لا يَعزُبُ عَنهُ مِثقالُ ذَرَّةٍ فِي السَّماواتِ وَلا فِي الأَرضِ وَلا مصداقا فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» آن وقت آخرین آیه هم که خدا فرستاده آنجا هم از توفیه صحبت کرده اهلش میدانند من چه عرض میکنم خدا گفته است« وَ اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فيهِ إِلَي اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّي کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ» باز از توفیه صحبت کرده توفیه یعنی در ۸۰ سال صغیره و کبیره هر روز چهقدر کار داری همه پای حساب میآیند آنقدر پای حساب میماند طرف میگوید خدایا من را ببر جهنم دیگر من را از این صف اخراج کن«حاسِبونا و لو الی النّار» تمام انبیا از وحشت آن روز لرزیدند امیرالمومنین«يتململ تململ السليم» مثل مار گزیده به خودش میپیچید. مرحوم شیخ جعفر شوشتری حرف خوبی زده است میگوید رئیس کاروان اینطوری مضطرب شود اهل کاروان به چه روزی میافتند؟
شریعتی: دیگر تکلیف ما روشن است.
حجت الاسلام عاملی: در بعضی از آثار آمده است که یک ذرهای از جهنم بلند میشود که تمام انبیا و ملائکه زانوهایشان میلرزد از آن صدایی که از جهنم بلند میشود و اینطوری آمده است که جناب ابراهیم روی زانوهایش مینشیند میگوید«یا ربّ لا أسئلکَ إلا نفسي الیوم» خدایا غیر از خودم هیچ تقاضایی ندارم از تو، حضرت عیسی هم میآید میگوید که«لا أسئلکَ الیوم الّا نفسی لا اسئل المریم الّتی ولدتنی» خدایا فقط به داد من برس از این شرایطی که پیش آمده است. حضرت یحیی آنقدر گریه کرد اشک به اینجا اثر گذاشت مادرش یک اقدامی کرد برای اینجا، چون نفوست ضعیف است استبعاد میکند نمیکرد عزیزان بروند این را مطالعه کنند این آیه نفسالعین باشد برای ما«يَوْمَ تَأْتِي كُلُّ نَفْسٍ تُجادِلُ عَنْ نَفْسِها» هر کسی میخواهد از خودش دفاع کند خدایا من این کار را نکردم من اینطوری بودم این را ما از اول از اینجا باید تمرین کنیم.
شریعتی: بسیار خوب، خیلی ممنون و متشکرم از شما سپاسگزارم این آیات رفتار ما را تنظیم میکند و امیدوارم که در آن وانفسا انشاالله ما خیلی اضطراب و تشویش نداشته باشیم گرچه روز تشویش و اضطراب هست. حاج آقای عاملی خیلی از حضور گرمتان ممنون و متشکرم عید بر شما مبارک باشد دعا کنید و انشاالله بینندگان خوبمان با نفس پاکشان آمین بگویند.
حجت الاسلام عاملی: چون روز جایزه است عید فطر، بهتر است که ما از خدا بخواهیم که جایزهیمان بهترین جایزه باشد این تکهی دعای کمیل را عزیزان بخوانند«اللّهم وَ اجْعَلْنِى مِنْ أَحْسَنِ عَبِيدِكَ نَصِيباً عِنْدَكَ ، وَأَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْكَ وَأَخَصِّهِمْ زُلْفَةً لَدَيْكَ» مخصوصاً شب عید این را تکرار کنند که خدایا یوم الجایزه است صبح اول صبح ملائکه داد میزنند سر کوچهها«اغدوا إلی جوائزکم» بلند شوید صبح کنید برای گرفتن جایزهی خودتان بنابراین به خدا بگوییم که خدایا جایزهی من را بالاترین جایزه قرار بده.
شریعتی: انشاالله خیلی ممنون و متشکرم خیلی سپاسگزارم از لطف و همراهیتان آخر هفتهی خوبی داشته باشید حتماً ما را هم دعا کنید فرصت ناب و بینظیر شبهای آخر ماه مبارک خاصه شب عید را از دست ندهید خداوند متعال پشت و پناهتان باشد دیگر باید گفت: «السَّلامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ» تا سلامی دوباره خیلی ممنون و متشکرم از شما.
«السَّلامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ» این سلام سلام خداحافظی است یعنی خداحافظ ای بزرگترین ماه خدا، خداحافظ این عید اولیاء خدا.
«السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيَّامِ وَ السَّاعَات» خداحافظ ای ماه رمضانی که روزهایت بهترین و ساعاتت بهترین ساعات بود.
«السَّلامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الْآمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِيهِ الْأَعْمَالُ» سلام بر تو ای ماهی که در تو برآوردن شدن آرزوهایم نزدیک شد.
«السَّلامُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُودا وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُودا» خوب همنفسی بودی خوب همنشینی بودی.
فایل صوتی این برنامه